De Noorse Vikingen

Wat was de tegenhanger van de huidige hoogtechnologische snufjes, zo’n 1.000 jaar geleden? Misschien de razendsnelle Vikingschepen? Deze geavanceerde constructies hielpen bij het bouwen van culturele eenheid in Europa en ze waren ook cruciaal voor de eenmaking van de Noorse stammen tot een staat.

De Vikingen hebben voor eeuwig hun stempel gedrukt op Noord-Europa en de restanten van hun cultuur kunnen elke vakantie in een waar avontuur veranderen.

Geschiedenis en cultuur van de Vikingen

De Vikingperiode begon in het jaar 793 met de aanval op het Lindisfarne-klooster in Engeland. Dit is de vroegst bekende Vikinginval. Het einde van hun gloriedagen wordt gemarkeerd door de dood van koning Harald Hardrada. Hij sneuvelde bij de Slag bij Stamford Bridge in 1066.

Invallen, plundertochten, kolonisatie en handel brachten de Vikingen naar tal van bestemmingen in allerlei windstreken. In het begin overleefden maar weinig Vikingen de zware tochten over zee, maar de vloot groeide snel aan tot honderden zogenaamde langschepen. Ze zeilden de Oostzee over en voeren over Russische rivieren helemaal tot aan de Zwarte Zee en de Kaspische Zee en zelfs tot in Byzantium en het Kalifaat van Bagdad. Ze waren de eerste Europeanen die Groenland en Noord-Amerika bereikten. Eigenlijk was het de Viking Leiv Eiriksson die rond het jaar 1.000 op zijn ontdekkingstochten tot aan de Amerikaanse kusten zeilde, zo’n 500 jaar voor Christoffel Columbus.

De Vikingen hebben heel wat steden en kolonies gesticht, waaronder Dublin in Ierland en de regio Normandië in Frankrijk. Meer dan drie eeuwen lang was Dublin een belangrijke nederzetting. Tussen de jaren 879 en 920 koloniseerden ze IJsland, wat op zijn beurt de springplank werd voor de kolonisering van Groenland. Restanten van de Vikingnederzetting in L’Anse aux Meadows in Newfoundland kunnen teruggebracht worden tot rond het jaar 1000.

Hoe slaagde een klein en versnipperd volk erin zo’n groot territorium te veroveren? De Noorse Vikingen staan bekend om hun dapper en stoutmoedig voorkomen en ze namen van nature uit veel risico’s. Tijdens hun invallen hadden ze de geweldige gave om verliezen niet aan hun hart te laten komen, of het nu gaat om veldslagen of gevaarlijke zeetochten. Het aantal oorlogsslachtoffers was soms angstaanjagend hoog in verhouding tot de totale Vikingbevolking. Toch kon dit hun overwinnings- en verkenningsdrang 250 jaar lang niet tegenhouden.

De Vikingen staat vooral bekend om hun meedogenloze rooftochten. Toch leidden velen onder hen tegelijkertijd een vreedzaam bestaan als handelaar of boer. Aan de basis van veel expedities lag vaak ruilhandel. Wie niet meeging op rooftocht, werkte thuis en ondersteunde zijn familie met eenvoudige landbouwinspanningen. Hun dagelijks leven was dan wel hard en veeleisend, toch hadden ze ook vaak plezier. De bekendste Vikingdrank is mede (’mjød’ in het Noors), een alcoholisch drankje dat lijkt op bier, maar gezoet is met honing.

Ontdekkingsreizigers brachten hun culturele identiteit naar continentaal Europa, maar ze brachten ook vreemde culturen, talen en andere kennis met zich mee. Tegen 1100 verloren de Vikingen macht door binnenlandse conflicten en weerstand van andere Europese landen die zich hadden leren verdedigen tegen de aanvallen met de bouw van versterkte forten.

Vikingschepen

Topsnelheid? Op een goede dag konden de roeiers varen met een snelheid van wel 15 tot 17 knopen (27 à 31 km/u).

De gezwindheid van de Vikingschepen doet je beter begrijpen hoe deze krijgers zo snel en verrassend konden toeslaan. Hun maritieme vernieuwingen creëerden een link tussen Noord- en Zuid-Europa en hadden een grote invloed op het hele continent.

De architectuur van de typische Vikingschepen, beter bekend als langschepen, werd door veel andere culturen overgenomen en had vele eeuwen lang invloed op de scheepsbouw. In het algemeen werden overlappende eiken planken met nagels samengetimmerd en nadien beschermd door lagen geteerde wol en soms dierenhaar.

Het geheim achter de snelheid van de langschepen was de lange, smalle romp die stabiel in het water lag dankzij een kiel. Het was licht genoeg om te kunnen dragen en ontworpen om snel en gemakkelijk in ondiep water te kunnen navigeren. Het langschip had twee stevens waardoor ze van richting konden veranderen zonder om te keren.  Dit was een belangrijk voordeel in een zee die bezaaid lag met ijsbergen en -schotsen.

Langschepen hadden roeispanen over de hele lengte van de boot en latere versies combineerden roeien met zeilkracht.

De schepen werden gebruikt om aan te vallen en te plunderen, maar ook voor vreedzame handel. Veel Vikingen stierven al strijdend in continentaal Europa. In 876 verloren ze ongeveer 4.000 manschappen en 120 schepen in een grote storm voor de Engelse zuidkust. Als een vooraanstaande Viking stierf, werd deze in een scheepsgraf geplaatst samen met kleding, juwelen en zelfs zijn dieren.

Eén van de belangrijkste graven dat in Scandinavië werd teruggevonden, is de zogenaamde Oseberggrafheuvel. In het jaar 834 werd de koningin van Oseberg met haar waardevolle bezittingen in een indrukwekkend schip begraven. Het graf bevatte ook het stoffelijk overschot van een andere, onbekende vrouw.

Hier kun je rond de best bewaarde Vikingschepen ter wereld lopen en de geur van teer ruiken van het Osebergschip, het Gokstadschip en het Tuneschip.

Machtige vrouwen

Hoe zat het met vrouwenrechten in de Vikinggeschiedenis?

Vrouwen hadden blijkbaar een sterkere positie in de Vikingsamenleving dan in de meeste andere delen van Europa. Ze hadden normaal gezien het recht om te scheiden en wanneer hun man stierf mochten ze van hem erven en zijn bezittingen houden. Ze werden deels beschermd tegen seksuele intimidatie en de vrouw werd aanzien als het hoofd van de boerderij, tijdens de (soms lange) afwezigheid van haar man. De groeiende interesse in de Vikingcultuur vandaag de dag is niet enkel gebaseerd op hun imago als onverschrokken zeekrijgers, maar ook omwille van hoe ze leefden en een nieuwe en moderne maatschappij wisten te ontwikkelen.