Fruit- en ciderboerderijen in Hardanger

Een smakelijk avontuur

Appelsap en cider gemaakt van Hardanger-appels worden tot de meest exclusieve ter wereld gerekend.

Dit is te danken aan Engelse monniken en (niet in het minst) aan de appelboeren die op de zeer steile berghellingen langs het fjord werken.

Olav Bleie is zo'n appelboer. Net als zijn vader Lars. En zijn grootvader Olav.

Het is zo steil langs het Sørfjord dat alle appels nog met de hand geplukt worden en naar de boerderij gedragen worden.

Deze boerderij ligt 1.200 meter onder de Folgefonna-gletsjer.

Het feit dat het fjord zo lang en smal is, met aan beide kanten hoge bergen, is de reden waarom Hardanger-appels hier echt goed gedijen.

Engelse monniken ontdekten dit bijna 1.000 jaar geleden.

’We hebben het beste van twee werelden. We hebben een landklimaat vanuit het oosten, met milde winters. En de hoge bergen houden de regenbuien uit het westen tegen. Hierdoor ontstaat een microklimaat waar de appels dol op zijn’, zegt appelboer Olav Bleie.

De monniken waren experts in het vergisten van fruit en ze voerden de kennis in hoe je appels omzet in vloeibaar goud.

Zo zag de eerste appelcider het levenslicht in Hardanger. De lokale boeren leerden deze kunst ook snel.

De vroegste schriftelijke bronnen tonen aan dat er in Hardanger al in de 18e eeuw ciderwedstrijden werden gehouden.

Maar het was vooral in de afgelopen jaren dat de commerciële ciderproductie echt van de grond kwam.

Unieke appels

’Alleen al in het Sørfjord zijn er nu 20 commerciële producenten van cider en appelsap. Ze ontstonden bijna allemaal in of na 2016’, zegt Olav.

Richard Juhlin, die oorspronkelijk uit Zweden komt, werd bekroond met een Legion d'Honneur als ridder en wordt algemeen beschouwd als 's werelds belangrijkste expert op het gebied van champagne. Hij is van mening dat Hardanger de beste appels ter wereld heeft:

’Ze waren fantastisch, en het is de bodem en het klimaat die ze zo maken. Het milde gebied. Ze hebben een mineraliteit die veraf ligt van alles wat je in een warm klimaat hebt. Als klap op de vuurpeil zitten ze boordevol nuance. Een grotere puurheid en intensiteit heb ik nooit eerder geproefd’, vertelde Juhlin aan de Noorse krant DN.

Het is niet alleen Juhlin die hierop wijst. Hardanger-kersen, Hardanger-pruimen, Hardanger-appels en Hardanger-peren kregen allemaal het kwaliteitslabel Beschermde Geografische Aanduiding, net als ’Cider uit Hardanger’ en ’Appelsap uit Hardanger’, net als producten uit regio's als de Chablis en de Champagne.

Op het Noorse Ciderkampioenschap 2021 kwamen maar liefst 5 van de 7 winnaars uit Hardanger. De wedstrijd bestaat uit een smaaktest door een panel van professionals op het gebied van eten en drinken.

’De visie is dat Noorse cider uit Hardanger het Noorse antwoord op champagne zal zijn’, vertelt Ingunn Øvsthus van het Noorse Instituut voor Bioresearch (NIBIO) in het idyllische fruitdorp Lofthus aan de Noorse omroep NRK.

Ze doet onderzoek naar het maken van een unieke 'cidertaal'. De gebruikelijke wijnterminologie is blijkbaar niet beschrijvend genoeg om deze unieke smaken uit te drukken.

Aromatisch, zuur, droog of zoet

Als je denkt dat alle appels en ciders hetzelfde zijn, denk dan nog eens goed na. Elk individueel ras heeft zijn unieke smaken en kenmerken, en ook een ideale pairing met eten. De body, het suikergehalte, de textuur en het tanninegehalte van een appelras bepalen allemaal het lot. Sommige appels moeten gegeten worden, andere worden dan weer geperst om jam of tal van verschillende sappen en ciders van te maken. Sommige soorten zijn vol, andere zijn aromatisch, droog, zuur, of zoet.

’Bovendien spelen het jaar, de grond en de oogst- en perstijden allemaal een rol bij het bepalen van de smaak’, vertelt fruitteler Asbjørn Børsheim aan de Noorse krant Dagsavisen.

In Ulvik, diep in het Hardangerfjord, verwelkomt hij 10.000 bezoekers per jaar in zijn boerderijwinkel, Ulvik Frukt & Cideri.

Het is één van de drie boerderijen die open zijn voor bezoekers op de fruit- en ciderroute in Ulvik, waartoe ook de Hardanger saft- og siderfabrikk van de boerderijen Lekve Gard en Syse Gard toe behoren. De boerderij van Syse Gard heeft ook een zeer gezellig café met boerderijwinkel, met een enorme voorraad vers en geconserveerd fruit, likeuren, sappen, zelfgemaakt roomijs en tal van andere lekkernijen, waaronder de populaire snoepappels.

De boerderij is ook een Économusée (een 'werkend museum'), waar je de smakelijke, ambachtelijke tradities van dichtbij kunt bekijken. Syse wordt gerund door drie generaties van de familie en ze hebben ook schapen, die de hele zomer vrij in de prachtige bergen grazen. Het vlees wordt gebruikt om een aantal traditionele delicatessen mee klaar te maken zoals pinnekjøtt (gedroogde, gezouten ribben), fenalår (gedroogde, gezouten lamsbout) en worsten. Het vlees wordt op ambachtelijke wijze bewaard en gerookt.

Optimisme werpt zijn vruchten af

De boom aan innovatie van zowel jonge fruittelers als traditionele familieboerderijen die in iets nieuws durven te investeren, heeft ertoe geleid dat foodies van over de hele wereld naar dit buitengewoon mooie fjordengebied komen.

Sommigen komen om de bloeiende fruitbomen te bewonderen die in mei en juni hun hoogtepunt bereiken. Anderen genieten tijdens de zomer van de grote verscheidenheid aan Hardanger-fruit tijdens festivals en proeverijen, voordat de appeloogst volop van start gaat.

Een smal pad slingert van links naar rechts de steile berghelling op naar de boerderij van Olav Bleie. Hier kunnen geen grote, zware tractoren doorheen.

Alle appels worden voorzichtig met de hand geplukt en in kratten verzameld.

De boeren worden beloond voor hun harde werk. Geen enkel ander Noors product is zo populair geworden als cider, en het appelsap maakt deel uit van het drankenarsenaal bij de beste restaurants.

’Mijn ideale cider is er één waarin het fruit en de zachte aroma's van de appel de hoofdrol spelen’, legt Olav uit, die rassen als Discovery en Gravenstein in zijn producten gebruikt.

'Goedgekeurd door mijn vader' is het kwaliteitsstempel dat Olav op zijn etiketten gebruikt.

Er liggen tal van fruit- en ciderboerderijen rond het Sørfjord.

Net als beroemde bezienswaardigheden zoals Trolltunga, Agatunet en het wonderbaarlijke Dronningstien-pad, dat de idyllische fruitdorpen Kvam en Lofthus aan de oostelijke oever van het fjord met elkaar verbindt.

Ga op wellnessvakantie bij het statige Ullensvang Hotel, met zijn uitgebreide wellnessfaciliteiten en verwarmde buitenbaden met uitzicht over de fjord.

Hier kun je ook de 616 monnikstrappen beklimmen naar de top van de berg Nosi. De trappen werden voor het eerst gemaakt door dezelfde Engelse cisterciënzermonniken die in de jaren 1200 de kunst van het cidermaken naar het dorp brachten.

In de zomer kun je ook een cidercruise maken, genieten van een gastronomische maaltijd bij Siderhuset Ola K en overnachten in het historische Utne Hotel, één van de oudste hotels in Noorwegen.

Waar wacht je nog op?

Plan vandaag je heerlijke reis naar Hardanger!