De echo van De schreeuw

Ad

Op een van de mooiste uitkijkpunten van Oslo vond Edvard Munch inspiratie voor een van de beroemdste schilderijen ter wereld - De schreeuw.

Tekst: Morten Andre Samdal

De geboorte van De schreeuw
Munch schilderde De schreeuw in de herfst van 1893 in Nice - ver verwijderd van de plaats waar hij zijn inspiratie voor het iconische schilderij opdeed. Nog steeds kun je de geboorteplaats bezoeken. De tocht naar Ekebergskrenten voert vanuit de oude stad, in het oosten van Oslo, over veel van de overgroeide, steile kronkelwegen.

De duizenden pagina's met memoires van de schilder bevatten een aantal zinnen die gaan over de wandeling die een revolutie in de kunstgeschiedenis zou teweegbrengen.

“Ik wandelde met twee vrienden over de weg - toen ging de zon onder - opeens was de lucht bloedrood - ik stopte en leunde tegen het hek des doods - over het blauwe en zwarte fjord en de stad waren bloed en vuurtongen - mijn vrienden liepen door en ik stond daar, trillend van angst - en ik ervoer een grote, eindeloze schreeuw in de natuur.”

Credits

View from Ekeberg.
Photo: VisitOSLO/Tord Baklund

Credits

View from Ekeberg.
Photo: VisitOSLO/Tord Baklund

Credits

Ekebergrestauranten.
Photo: Ekebergrestauranten.com

Credits

Ekebergrestauranten.
Photo: Ekebergrestauranten.com

Een populair park met geweldig uitzicht
Ekeberg is een populaire bestemming. Dat heeft alles te maken met het modernistische restaurant, het nieuwe sculptuurpark en het adembenemende uitzicht. Terwijl je het pad aflegt, ontvouwt de stad zich onder je. Geniet van het uitzicht op het Oslo Opera House, het bekroonde architectonische meesterwerk, op de lege plek waar in 2019 het opvallende Munch Museum wordt geopend en op het verder weg gelegen Astrup Fearnley Museum of Modern Art, een van de belangrijkste centra voor hedendaagse kunst uit alle windstreken. De legendarische architect Renzo Piano werkt bovendien aan zijn nieuwe onderkomen. Dichterbij wordt er gewerkt aan het nieuwe National Museum, waar ook verschillende werken van Munch zullen worden tentoongesteld.

Het pad biedt zelfs uitzicht op Grünerløkka, een van de populairste wijken voor kunstenaars en ambachtslieden. Daar begon Edvard Munch op Olaf Ryes plass als arme kunstschilder aan zijn lange weg naar roem.

Universele kunst met niet-Noorse thema's
Vandaag de dag is er bijna niemand die Munch niet kent. Iedereen heeft wel een band met de expressionistische schilder. Er zijn echter maar weinig mensen die weten dat Munch uit Noorwegen kwam.

„Daar zijn verschillende redenen voor”, vertelt Hans Richard Elgheim, een toonaangevende Munch-expert. „Los van het feit dat hij tijdens zijn doorbraak in Duitsland woonde, is zijn kunst ook niet-Noors als we ons bedenken dat nationaliteit vaak wordt gekoppeld aan thema's. De werken van Munch vertonen geen directe nationale romantiek, zoals de werken van Tiedemann en Gude, andere belangrijke Noorse kunstenaars.” Munch was dus anders. „Hij maakte zich eerder druk over existentiële vragen over het leven, de liefde, dood en angst. Munch was een expressionist die zijn gevoelens graag op het doek uitte. Hij verschool zich niet achter conventies of achter een bepaalde schildertechniek. Hij was een pionier die universele kunst maakte.”

Er doen vele mythen over Munch – “de eenzame genie” de rondte. Zijn leven was turbulent en werd gekenmerkt door angst en nimmer eindigende vragen. In tegenstelling tot zijn vader vond hij geen troost in godsdienstige overtuigingen. Schilderen bood hem echter een uitlaatklep: hij schilderde alles wat in hem opkwam.

Credits

Ekebergparken Sculpture Park.
Photo: VISITOSLO/Tord Baklund ©Richard Hudson/BONO

Credits

Ekebergparken Sculpture Park.
Photo: VISITOSLO/Tord Baklund ©Richard Hudson/BONO

Credits

Children at the Munch Museum.
Photo: VISITOSLO/©Munchmuseet

Credits

Children at the Munch Museum.
Photo: VISITOSLO/©Munchmuseet

„Er moet een einde komen aan het schilderen van breiende vrouwen en lezende mannen”, zei hij eens. „Ik schilder graag mensen die ademen en voelen, die lijden en beminnen.”

De studio in Ekely
Munch leefde van 1916 tot zijn dood in 1944 in Ekely, een Zwitserse villa in Skøyen (Oslo). Hij was tot het einde van zijn leven productief. In de 28 jaar die hij in Ekely doorbracht, kwamen verschillende motieven steeds terug: het ongebruikelijke bos rondom zijn villa, plattelandsgezichten en portretten van vrouwen. In de omgeving van zijn huis was een oude kwekerij, die zich bevond tussen de industriecomplexen in Skøyen en de agrarische landerijen in Vestre Aker. Op slechts een paar kilometer van de kust en bijna op hetzelfde moment werkte zijn tijdgenoot Gustav Vigeland aan zijn wereldberoemde installatie in Frogner Park.

Nog steeds is de studio van Munch in Ekely in gebruik: ambitieuze kunstenaars uit Noorwegen en daarbuiten zetten graag het gedachtegoed van de beroemde schilder voort - hij is een rolmodel voor velen. Het gehele gebouw is soms geopend voor het publiek. Vergeet dus niet een kijkje te nemen wanneer je in de buurt bent.

Eindeloze actualiteit
Munch wordt niet voor niets “een eeuwig actuele hedendaagse kunstenaar” genoemd. Onlangs plaatste een van de meest bejubelde kunstenaars van het land, Bjarne Melgaard, zijn interpretaties van Munch naast de originele werken van de meester; de tentoonstelling is nog steeds te zien in het Munch Museum in Tøyen. Het leidde tot een controverse met felle discussies in het Noorse kunstwereldje. Dat is precies wat zo fascineert aan Munch: zijn werk is immer actueel en roept nog steeds heftige reacties op.