FRUKTBYGDA

Gvarv, de appelhoofdstad van Telemark

Het is dan ook niet verwonderlijk dat het kleine dorpje Gvarv in Telemark - op zo'n twee uur rijden van Oslo - de bijnaam Fruktbygda (het Fruitdorp) heeft gekregen. Ondanks het feit dat het dorp maar iets meer dan 1.000 inwoners telt, zorgen een half miljoen fruitbomen in de streek jaarlijks voor 3.000 ton appels, 1.000 ton pruimen en héél veel zoete kersen. Dat komt erop neer dat één op de vier Noorse appels uit deze streek komt.

Gvarv is 's zomers regelmatig de warmste plek in Noorwegen. Dat is grotendeels te danken aan het grote, mooie Norsjø-meer en de omringende bergen, want die scheppen het perfecte microklimaat voor het verbouwen van het lekkerste fruit van het hele land. Telemark Apples (appels), Telemark Sweet Cherries (zoete kersen) en Telemark Plums (pruimen) zijn allemaal beschermde geografische aanduidingen, net als de druiven uit de Champagnestreek.

Tegenwoordig duiken er overal in de streek verrassende brouwerijen, cidermakerijen, en aparte boerderijwinkels op. Maak je maar op voor een smakelijke vakantie in het Fruitdorp!

Als de 'appelhoofdstad' van Zuidoost-Noorwegen heeft Gvarv zelfs z'n eigen appelfestival, dat elk jaar op de laatste zaterdag van september gehouden wordt. Kom ook naar het oogstfeest waar je streekgerechten kunt proeven en genieten van kunst, handwerk, zang en dans. Maar de grootste trekpleister van het festival is de boerenmarkt.

De fruittelers van Gvarv zijn erg trots op hun verse producten. Maak kennis met de enthousiaste mensen die het fruit oogsten en er heerlijke lekkernijen van maken. En doe meteen wat inspiratie op over wat je er allemaal kunt zien en proeven.

Van appels tot bier

Op de boerderij van Lindheim zijn de appels, pruimen en zoete kersen netjes verdeeld over 100 hectare land. De herfst is niet alleen voor de familie Lindheim de drukste tijd van het jaar, maar ook voor de andere fruitboerderijen in het dorp.

De boerderij is al sinds 1720 in Ingeborg's familie. Toen Ingeborg in 2013 de fruitboerderij van haar ouders overnam, zag ze niet alleen nieuwe mogelijkheden voor de oude appelbomen, maar ook voor de kersen en pruimen die in de jaren '90 voor het eerst geplant zijn.

'We gingen door met het produceren van appelsap, maar breidden ook uit met cider maken en bier brouwen', zegt Ingeborg.

Ingeborg en haar man, Eivin Eilertsen, begonnen hun brouwerij in de oude schuur uit 1954. Beneden, onder het nieuwe deel van de schuur, vind je de bier- en ciderkelder. Hier fermenteert de cider die opgeslagen staat in eikenhouten vaten.

De Lindheims doen hun inspiratie op uit Belgische brouwtradities en moderne ambachtelijke brouwtechnieken van de Amerikaanse westkust. Als ingrediënt voegen ze aan hun bier fruit toe zoals appels, rabarber, pruimen en kersen van de boerderij. Ze experimenteren ook met interessante smaakcombinaties zoals verse frambozen met zout en koriander.

De oogst varieert ieder jaar waardoor alle dranken, zoals hun wijn, een unieke seizoenssmaak krijgen.

'Omdat we verschillende soorten dranken maken, hebben we de kans om met verschillende appelvariaties te spelen. We gebruiken ook sierappel, die normaal gesproken als bestuiver gebruikt wordt. Dit is een appel die te zuur is om rechtstreeks van de boom te eten, maar hij is perfect in onze dranken', legt Ingeborg uit.

Je vindt veel nieuwe, opkomende cider- en sapproducenten in Telemark.

Neem bijvoorbeeld Lien Gård in de buurt van het Norsjø-meer. Die verkoopt verschillende soorten cider, honing en jam. Bij boerderij Nedre Røste Gård in Hjuksebø, op 25 minuutjes rijden van Gvarv, zie je hoe NeRø Frukt og Sider zijn biologische appelcider maakt. Sideriet in Lunde maakt zijn ciders van gefermenteerd sap van Discovery-appels, waardoor ze een fruitige en droge smaak krijgen.

Al deze boerderijen maken deel uit van de b(l)oeiende Noorse cider- en appelsap-explosie.

Een bezoekje aan een prachtige boerderij in Gvarv is een kalmerende ervaring. Het uitzicht op de bloeiende boomgaard in mei, als de bomen in bloei staan, is een lust voor het oog. In de zomer zijn de boerderijwinkels en kraampjes gevuld met fruit en groenten van het seizoen zoals kersen, aardbeien en frambozen. En later in het seizoen, tegen de herfst, liggen ze vol met pruimen, appels en peren.

'De geur van vers geperste appels is geweldig', aldus boerin Kari Nyhuus Holtskog.

Op Nyhuus Gard groeien al appels sinds 1920. Kari Nyhuus Holtskog en haar man, Halvor Holtskog, zijn derde generatie fruittelers. Ze runnen naast deze idyllische boerderij ook kunstgalerie Nyhuus die ook op het terrein staat.

De galerie is eigenlijk gevestigd in de voormalige stallen, de schuur en in de varkensstal. Hier kun je in de zomer kennismaken met Noorse en Scandinavische hedendaagse kunst en genieten van het uitzicht op het Lifjell-bergplateau en het Norsjø-meer onder het genot van het bekroonde appelsap van de boerderij dat je in de boerderijwinkel kunt kopen (die is trouwens altijd open!).

Op de Nyhuus boerderij verbouwen ze veel verschillende soorten appels, bijvoorbeeld Summerred, Discovery, Aroma, Rubinstep, Katja, gele en rode Gravenstein, Åkerø en Elstar - om er maar een paar te noemen.

Volgens de plaatselijke fruittelers kunnen appels heel verschillend smaken, ook al lijken ze op elkaar.

'Met appels is het eigenlijk hetzelfde als druiven en wijn. Niet alle rode wijn smaakt hetzelfde, alle rode en groene appels dus ook niet', aldus Halvor Holtskog.

Zo is de rode Gravenstein-appel bijvoorbeeld sappig, heeft met een zure smaak en is stevig. En de Åkerø-appel heeft een milde smaak en is aromatischer.

Ook al liggen de fruitboerderijen in Gvarv dicht bij elkaar, hun producten kunnen totaal verschillend smaken, zelfs als dezelfde appels gebruikt worden. We nodigden de familie Nyhuus uit om met ons mee te gaan naar de boerderij van de familie Lindheim om de oogst te vieren en het appelsap van hun Aroma-appels van dit jaar te proeven.

'De Aroma-appel is heel goed in balans. Heel geschikt als belangrijkste ingrediënt van appelsap of cider, en kan bijvoorbeeld goed gecombineerd worden met Katja-appels of Discovery-appels. Dus een mooie allrounder', legt Halvor uit.

'Ik zeg altijd dat je het verschil van boomgaard tot boomgaard kunt proeven', vervolgt Halvor zijn verhaal.

Ook het tijdstip van de oogst kan invloed hebben op de smaak en de kleur van het appelsap. Op de Lindheim boerderij werden de appels dit jaar vrij laat geoogst.

Kari vond het appelsap van haar buurman erg lekker. 'Jouw appelsap is een tikkeltje zoeter dan dat van ons, dus perfect voor bij het eten. Het is zo fris.'