Bryggen: historisch én modern

Het verborgen, bloeiende leven achter dit pittoreske plaatje

Vikingen van aardewerk staan waakzaam op planken en tafels. Ze zijn omringd met vazen, kunstwerken en gereedschap dat bedekt is met klei. Ergens daartussen staat een stereo-installatie waaruit harder dan verwacht een celloconcert schalt. 'Ik heb muziek nodig voor mijn werk,' zegt Elin Brudvik van verderop in de ruimte terwijl ze de muziek zachter zet. Ze was net op een pottenbakkersschijf een kom aan het vormen van natte klei. De sfeer in de pottenbakkerij is prettig en doet gezellig aan - een beetje als een privé-atelier.

De ruimte die Brudvik deelt met een collega-creatieveling bevindt zich in één van de weinige stenen gebouwen op Bryggen in Bergen. De werf was ooit, zo'n 1000 jaar geleden, het belangrijkste middelpunt van de handel tussen Noorwegen en het vasteland.

Van buitenaf lijkt Bryggen in de eerste plaats alleen uit gevels te bestaan, al zijn die wel iconisch. De hoge, smalle houten herenhuizen die één voor één naast elkaar langs de kade staan, lijken tegen elkaar aan te leunen en staan dan ook meteen symbool voor Bergen. Wat je vanaf de straat niet kunt zien, is dat er tegenwoordig in de sfeervolle panden pottenbakkers, juweliers en kunstenaars gehuisvest zijn. Ook zijn er aan beide kanten van de smalle steegjes tussen de rijen historische huizen een aantal winkels waar textiel en lederwaren gemaakt worden.

Het ging in vlammen op

'We zijn het hele jaar open. Er zijn veel kleine, leuke evenementen waar zelfs de locals veel meer oog voor zouden moeten hebben,' zegt Brudvik. Ze benadrukt dat ze haar stijl niet aanpast aan de smaak van de toeristen in de zomer. 'Ik maak geen souvenirs, ik doe m'n eigen ding.' Brudvik is één van de velen. Toch was dat slechts zo'n 50 jaar geleden een heel ander verhaal.

'Bryggen heeft van oorsprong een enorme gemeenschap een heel eigen identiteit. Het mag dus bijna een wonder heten dat het zo afgelopen is', zegt Eric Saudan, eigenaar van Bryggen Tracteursted, een restaurant dat in de jaren zeventig een hoofdrol speelde bij het opknappen van het gebied rondom de hanzewerf.

Tijdens bijna een millennium van handel was het gebied één en al bedrijvigheid, maar halverwege de 19^e eeuw stonden de oude koopmanshuizen en pakhuizen er verlaten en vervallen bij - ingehaald door de geschiedenis. Toen in 1955 de laatste van een reeks branden woedde, was de algemene teneur om het hele gebied tot op de grond toe af te laten branden.

'Nu is Bryggen het middelpunt van creativiteit geworden, vol oprechte mensen die hart hebben voor wat ze doen', aldus Saudan. Bryggen hing eerst op het randje van de afgrond en gaat nu niet alleen aan kop qua cultuur, maar het staat zelfs op de werelderfgoedlijst van UNESCO.

Een kijkje in het verleden

De geschiedenis van Bryggen is terug te voeren tot rond 1070, kort na de Vikingtijd. Door de gemakkelijk verdedigbare positie lag de werf nog steeds binnen het bereik van de schepen die de haven zowel vanuit het hoge noorden, IJsland als vanuit het vasteland van Europa aandeden. Het werd een belangrijk Scandinavisch handelsimperium. 300 jaar later vestigde de Hanze er hun kantoor, en dat had honderden jaren een enorme invloed op de stad.

In vroegere tijden zou de zoete geur van teer tussen de houten gebouwen overstemd zijn door de meer indringende geur van gedroogde vis. Tonnen en tonnen ervan. Het Duitse kantoor had een monopolie verworven op de export van gedroogde en gezouten kabeljauw, vanaf de rijkelijk gevulde Noorse kustlijn tot in het noorden.

In ruil daarvoor brachten ze granen, zout en luxegoederen mee om die vanaf de kust landinwaarts te verspreiden.

Bergen is nooit officieel een Hanzestad geweest, maar doordat de Duitsers het hele gebied voor zichzelf claimden, moesten het oude stadscentrum en het stadhuis een nieuw onderkomen zoeken. De Duitsers maakten zich ook de prachtige oude Mariakerk eigen, waar tot in de 20^e eeuw preken in het Duits werden gehouden. De daaropvolgende honderden jaren werd de nederzetting steeds groter, en op zijn hoogtepunt woonden en werkten er zo'n 2000 Duitsers. Het kantoor was tot 1754 in bedrijf. Toen namen de Noren het uiteindelijk over.

Boordevol charme

Dat was voor de Noorse handelaren zelf een enorme opluchting. Een kunstenares die sinds het begin haar atelier in een loft bij Bryggen heeft, is Marianne Lien. 'Het is hier in de winter maar zo'n 11 graden Celsius, en er vallen steeds waterdruppels op mijn hoofd. Maar ik ben eraan gewend. Het heeft zo z’n charme,' zegt Lien.

Van vegen verf tot krantenknipsels en van vodden en poppen tot gebruikte koffiemokken - ieder detail van deze plek getuigt van de 31 jaar dat ze hier werkt. 'Ik ben dol op mijn loft,' zegt ze. 'Ik wil hier elke dag wel zijn. Ik was als klein meisje al kunstzinnig, en ik zou dan ook nooit iets anders kunnen doen.'

In één van de steegjes delen naaister Vibeke Øvstedal en beeldend kunstenares Katrine Lund een klein atelier dat ook dienst doet als winkeltje. Buiten zijn de voetstappen en het geroezemoes van de talloze toeristen te horen. Er is weer leven in de brouwerij! 'De geschiedenis zit hier in de muren,' aldus Lund. 'Elke dag, als ik door het steegje naar mijn werk loop, denk ik aan het soort leven dat zich hier in de Hanzetijd moet hebben afgespeeld. Het is hier fantastisch, echt waar.'

Lees meer over Bergen