"Overal vind ik dode lichamen en sporen van moord."

Gunnar Staalesen

Wanneer je door Bergen slentert met de bekende Nordic noir-schrijver Gunnar Staalesen, weet je nooit welke duistere geheimen en heerlijke verrassingen er om de hoek liggen.

Kom mee en bewonder één van 's werelds mooiste fictieve plaatsen delict.

Verken Gunnar Staalesens

Culturele Driehoek in Bergen

Weinig locals kennen de straten en smalle steegjes van Bergen zo goed als hun broekzak als Gunnar Staalesen. Zijn boeken over de stoere, keiharde privédetective Varg Veum zijn in 20 talen vertaald en verfilmd in 12 films.

Wat is de Culturele Driehoek?

De Culturele Driehoek is een serie waarin bekende Noorse culturele persoonlijkheden je hun favoriete plekjes in de grootste steden van Noorwegen laten zien. Ze vertellen je waar je kunt eten en slapen, en wat er te zien is.

Nordic Noir

Nordic noir, of Scandinavische noir, is een genre van misdaadromans dat meestal is geschreven vanuit het oogpunt van de politie en zich afspeelt op grauwe locaties in Scandinavië. De werken hebben vaak een ondertoon van sociale kritiek en drukken een gevoel van wanhoop uit. Vaak gaan de plots over brute misdaden met schokkend geweld, verschillende verhaallijnen en onverwachte wendingen. Veel succesromans in het genre werden ook gebruikt als basis voor films of televisieseries.

’Ik heb 19 romans en een handvol korte verhalen over Varg Veum geschreven en heb in de serie alle hoekjes en kantjes van Bergen in de kijker gezet. Bijvoorbeeld in Laat de kinderen tot mij komen sterft er een man in het huis achter ons’, zegt hij.

De Culturele Driehoek van Staalesen

Staalesen heeft ons meegenomen naar Nordnes, de eerste van zijn drie culturele hoogtepunten. Dit is de buurt waar hij in de jaren veertig werd geboren, slechts een paar jaar na zijn fictieve held Varg Veum.

’Varg groeide eigenlijk op in dezelfde straat als ik, maar hij is vijf jaar ouder. Ik zag hem als één van de oudere jongens van de straat’, vertelt hij.

Sindsdien is er veel veranderd. Vroeger deelden meerdere gezinnen vaak de ruimte in deze kleine houten huisjes en liepen er heel wat spelende kinderen op straat.

’We rijden nu Trangesmauet (het smalle steegje) binnen. De naam spreekt voor zich. Maren Kristine Pedersen, de femme fatale in mijn serie over Bergen, woont in één van deze huizen’, zegt Staalesen terwijl hij met zijn hand gebaart.

’Op een donkere nieuwjaarsnacht krijgt Maren Kristine op haar zolderkamer bezoek van consul Frimann. Wanneer de consul daarna terug naar huis keert, wordt de consul op brute wijze vermoord door iemand die tot de laatste pagina's van het derde deel onbekend blijft. Hier in Trangesmauet is er dus veel gebeurd’, zegt de auteur.

Bergen is onlosmakelijk verbonden met Gunnar Staalesen en zijn langlopende reeks boeken die heel wat fans hebben. Staalesen is ook een uitstekende en boeiende gids die met warmte, trots en passie vertelt, terwijl hij ons door de oude steegjes en houten boomhutten rondleidt. Deze zijn typisch voor de Nordnes-wijk in de oude Hanzestad Bergen, die vroeger één van de belangrijkste handelssteden in Europa was.

Hij neemt ons mee de hoek om naar Skottegaten, waar in de Varg Veum-serie verschillende onopgeloste misdaden plaatsvinden.

"In deze steegjes heb ik veel inspiratie voor mijn romans opgedaan."

"Deze straat heet Skottegaten, simpelweg omdat hier ooit de Schotse gemeenschap van de stad woonde."

Bergen is de thuisbasis geworden van veel immigranten uit Duitsland, Nederland en de Britse eilanden. Dit gaf de stad een continentaal gevoel dat het vandaag nog steeds heeft.

"Sommige mensen geloven - onder andere sommigen uit Oslo - dat Bergen de enige continentale stad in Noorwegen is."

We lopen weg van de oude houten huizen en lopen in de richting van de Fisketorget, de vismarkt bij de haven.

"Het kantoor van Varg Veum is hier in dit gebouw. Het is op de vierde verdieping, het vierde raam van links."

Maar ook personages uit misdaadreeksen en schrijvers krijgen trek. En dat brengt ons bij Staalesens tweede culturele hoogtepunt, het restaurant Bien Basar.

Het restaurant ligt in het hart van Kjøttbasaren, een oude vleesmarkt die werd gerestaureerd en waar nu tal van moderne restaurants en cafés te vinden zijn. Het statige gebouw werd opgericht na de cholera-epidemie, die in de jaren 1840 Bergen en Europa teisterde.

’Hier stonden ooit 40 à 45 marktkramen op elkaar gepropt. In de geest van het pand serveert Bien Basar klassieke en traditionele Noorse gerechten’, zegt Staalesen.

Ook hier vind je sporen van het privédetectivepersonage van de auteur.

"Varg Veum komt hier elke dag langs op weg naar zijn kantoor. In één boek werd hij aangereden door een auto en stierf hier bijna."

We vermoeden dat Staalesen op het punt staat een gerecht voorgeschoteld te krijgen waar je een moord zou voor plegen ...

"Dit is absoluut één van mijn favoriete gerechten: persetorsk (geperste kabeljauw)."

Voor dit unieke gerecht dat typisch is voor Bergen wordt de vis eerst gemarineerd in een mengsel dat zowel zoet als zout is, en wordt daarna samengeperst om wat van de vloeistof vrij te krijgen. Hierdoor is de filet iets steviger dan verse kabeljauw. Het is precies deze stevige textuur die zo kenmerkend is voor persetorsk.

"Dit gerecht werd speciaal gemaakt door Gard Haugland, die één van de beste chef-koks in Bergen is."

2020. Post Festum

De nieuwste roman van Staalesen, 2020. Post festum, staat op zichzelf. Het gaat over de belangrijkste gebeurtenissen van de afgelopen twintig jaar gezien vanuit het perspectief van de hoofdstad van Fjord-Noorwegen. Deze keer moet Varg Veum het mysterie oplossen van de vrouw van Isdal, een niet-geïdentificeerde vrouw die dood werd gevonden in de bossen in Isdal, de IJsvallei. Het mysterie kreeg internationale bekendheid dankzij een podcastserie van de BBC en de Noorse omroep NRK.

Na wat lof voor de chef en het gerecht, is het tijd voor wat literaire verfrissing.

De derde en laatste stop op de culturele driehoek van Staalesen in Bergen is het historische, houten hotel Villa Terminus dat op een paar passen van het treinstation in Bergen ligt. Het gebouw dateert uit de jaren 1770 en is opgedragen aan de vele auteurs van Fjord-Noorwegen.
Achttien van de kamers zijn vernoemd naar auteurs en de kamers bevatten boeken van lokale auteurs die je kunt lenen. Het hotel heeft ook een gezellige bibliotheek met diepe stoelen waar je lekker in kunt wegkruipen om te lezen.

Gunnar Staalesen is natuurlijk vereerd met zijn eigen kamer. Amalie Skram, Jon Fosse, Ludvig Holberg, Frode Grytten en Olav H. Hauge behoren ook tot de auteurs met een kamer die aan hen gewijd is.

"Er is een kleine bibliotheek op de tweede verdieping van dit unieke hotel."

"Als je benen moe zijn van het rondlopen in de stad, vind je hier een goed boek op de planken. Bijvoorbeeld een boek van Gunnar Staalesen."

"‘De man die op woensdag 19 oktober 1932 dood in zee werd aangetroffen bij de pier bij Nøstet kon snel geïdentificeerd worden dankzij de kletsnatte papieren in zijn binnenzak ...’"

Als je de rest van het tweede deel wil lezen van 1950. High Noon, dan weet je nu waar je het boek kunt vinden.

Gunnar Staalesen werd in 1947 geboren in Bergen. Hij heeft een master in de filologie en woont nog steeds in de stad. In 1969, toen hij maar 22 jaar oud was, publiceerde hij zijn eerste roman, Uskyldstider (Tijden van onschuld). Zijn oeuvre omvat romans, toneelstukken en kinderboeken, maar het is vooral als misdaadschrijver dat Gunnar Staalesen bekend werd. De boeken over de privédetective Varg Veum zijn gepubliceerd in 23 landen, waaronder Frankrijk, Engeland, Duitsland, Italië, Rusland en Polen, en verschillende boeken werden voor film en televisie verfilmd. In de jaren 1997-2000 verscheen een trilogie over Bergen door de jaren van de vorige eeuw heen. Staalesen heeft met zijn werk verschillende prijzen gewonnen.

Bron: Gyldendal.no