BUNAD

De klederdracht van de onafhankelijkheid

Tegenwoordig dragen mensen bunads zoals ze hun mooiste jurk of pak zouden dragen, maar de Noorse traditionele klederdracht heeft een vrij unieke geschiedenis.

'De bunad is oorspronkelijk boerenkleding van vroeger, maar wordt tegenwoordig vaak gedragen als feestelijke outfit', legt Anne Kristin Moe uit. Ze is algemeen manager van het Nordfjord Folk Museum.

Anne Kristin heeft uitgebreid onderzoek gedaan naar Noorse bunads en is de schrijfster van het boek Broderte bunader: hundre år med norsk bunadhistorie (Geborduurde bunads: 100 jaar Noorse bunadgeschiedenis) met daarin foto's van Laila Durán.

Tussen 1814 en 1905 was Noorwegen verbonden met Zweden, en door de industriële revolutie gingen mensen dezelfde kleding dragen, vaak zwarte jurken en pakken. De Noren moesten hun geschiedenis induiken voor een symbool van onafhankelijkheid, een nationale identiteit. Er werd in het hele land gekeken naar oude ambachtelijke tradities om kleuren, ontwerpen en patronen te vinden die de traditionele Noorse cultuur vertegenwoordigden. Ze lieten zich inspireren door jurken, geschilderde rozen en houtsnijtradities uit het boerenleven van vroeger en integreerden al die elementen in de bunads zoals we die nu kennen.

'De bunad heeft een tweede leven gekregen op basis van oude Noorse volkstradities. Wat de Noorse bunad onderscheidt, is dat de klederdracht populair is en door iedereen wordt gedragen', legt Anne Kristin uit.

Bekijk hieronder een aantal unieke Noorse bunads!

Regionaal erfgoed

Tegenwoordig zijn er in Noorwegen zo'n 450 verschillende bunads. Het borduurwerk en het ontwerp verschilt van plaats tot plaats, zodat je aan de drager van de bunad kunt zien waar iemand vandaan komt of wat hun afkomst is.

'In Sunnmøre hadden ze bijvoorbeeld een oude traditie: wollen kleding borduren en pakken vol borduursels maken ', zegt Anne Kristin. Deze techniek zie je nog steeds terug in de bunads uit Sunnmøre in Fjord-Noorwegen en zijn te herkennen aan hun kleurige borduursels op wollen kleding. De meest bekende bunad uit Summøre is een schort die van een boerderij in het dorp Ørskog komt.

'In de strijd om onafhankelijkheid was het belangrijk dat de materialen waren gemaakt van plaatselijke wol en linnen, en dat de kleuren werden gemaakt met Noorse bloemen. Zo konden we de bunads zelf maken zonder materialen uit het buitenland te moeten importeren. Sommige bunads zijn een echte replica van de feestelijke outfits die de plaatselijke bevolking vroeger droeg, en andere zijn erop gebaseerd. Maar het allerbelangrijkste is dat een bunad er Noors uitziet', legt Anne Kristin uit.

Noorse galakleding

De bunad is de outfit die je op de Noorse nationale feestdag op 17 mei het meest ziet. Volgens The Norwegian Institute of Bunad and Folk Costume heeft 70% van de Noorse vrouwen en 20% van de mannen een bunad in huis. Volgens Anne Kristin is het lastig te achterhalen waarom er meer vrouwen dan mannen een bunad hebben, want de meeste plaatsen hebben er wel een mannelijke variant van. Maar het wordt wel steeds populairder dat mannen ook een bunad dragen.

'Mensen dragen bunads bij speciale gelegenheden zoals de viering van de Noorse nationale feestdag, bij een bruiloft, op hun eigen bruiloft, bij een diploma-uitreiking en bij een vormsel of doop, en sommige mensen dragen hun bunad zelfs op kerstavond. Een bunad wordt beschouwd als galakleding en wordt dus ook gedragen bij bezoeken aan het koninklijk paleis', aldus Anne Kristin.

Tijdens de About You Awards in Milaan haalden de Noorse psycholoog Maria Abrahamsen en haar vriend wereldwijd de krantenkoppen omdat ze over de rode loper liep in een blauwe bunad uit Noord-Noorwegen.

Een bunad is vaak erg gedetailleerd en het borduren, weven en het in elkaar zetten van de kleding kost veel tijd. Het wordt dan ook beschouwd als behoorlijk prijzige kleding.

'Het kost wel wat, maar bedenk wel dat een bunad normaal gezien het enige item in je kledingkast is dat op maat is gemaakt en precies op jouw maten is afgestemd. Een bunad heeft niets te maken met massaproductie, en de stoffen die worden gebruikt zijn duurzaam en gaan wel een leven lang - of langer - mee', vertelt Anne Kristin.

De onmiskenbare broche, een sølje, en de knopen, manchetknopen en de riem zijn van oudsher van zilver en goud. Het is gebruikelijk dat broches en accessoires van generatie op generatie worden doorgegeven. Eenmaal geërfd kunnen kleermakers de bunad weer op maat van de erfgenaam maken.

De klederdracht van de Sami: de kofte

De Sami hebben hun eigen traditionele klederdracht: de kofte of Samekofte.

De kofte is vergelijkbaar met de bunad, en de Sami kofte vertegenwoordigt verschillende gebieden. Maar in tegenstelling tot de bunad wordt de kofte nog steeds gedragen, dus deze traditie hoeft geen nieuw leven ingeblazen te worden. De meeste kofte zien er hetzelfde uit als in de 18^e eeuw. Maar omdat deze traditionele kleding nog steeds wordt gedragen, is er meer ruimte voor persoonlijke aanpassingen dan bij een bunad', aldus Anne Kristin.

Feestkleding

In de optochten tijdens de Noorse nationale feestdag zie je zowel bunads als Samekofte, en hier en daar ook moderne feestkleding. Aan feestkleding zijn niet zo'n strenge regels verbonden. Bunads en koftes moeten in Noorwegen zijn gemaakt, maar feestkleding kan zijn gemaakt van buitenlandse stoffen zoals zijde en kunnen zijn versierd met exotische patronen. Noren die zich niet verbonden voelen met een specifieke plaats in Noorwegen kunnen kiezen voor feestkleding in plaats van een bunad.

'Feestkleding is gebaseerd op de Noorse traditionele klederdracht maar verraadt niet precies waar je vandaan komt. Het is een modern concept, dus niet echt traditie', zegt Anne Kristin.

Waar kun al die mooie kleding zien?

Als je op 17 mei niet in Noorwegen bent om de optocht mee te maken, zijn er nog tal van andere plaatsen waar je al die prachtige traditionele outfits kunt zien.

Breng eens een bezoekje aan Heimen Husfliden, een heel goede ambachtelijke winkel in Oslo of aan ambachtelijke winkels van vergelijkbaar kaliber die je in het hele land kunt vinden. Openluchtmuseum Valdres en de openluchtmusea in Bygdøy, Hardanger en op het schiereiland Nordfjord hebben ook bunads, en het personeel draagt ze soms ook.