De Sami kofte
Traditionele inheemse kleding
Felle kleuren, glanzend zilver en rendierleer.
Sami van alle leeftijden en genders dragen de traditionele klederdracht die kofte heet in het Noors en gákti in het Noord-Sami.
Deze traditionele klederdracht bestaat uit een rijke diversiteit aan stijlen, die verschillen op basis van waar je vandaan komt, je familieafkomst en je creativiteit.
Vandaag de dag kunnen Sami trots hun kofte dragen, maar hun cultuur werd in het verleden jarenlang bedreigd door een gedwongen assimilatiebeleid. Desondanks zijn ze erin geslaagd om hun tradities te behouden en deze mee te nemen naar de wereld van vandaag.
Een uitdrukking van identiteit
Elke traditionele kofte wordt op een unieke manier genaaid, waardoor de drager zichzelf kan uitdrukken. Hoewel ze bestaan uit vaste patronen, zijn er verschillende manieren om stoffen en versieringen af te wisselen waardoor ze nog persoonlijker worden.
In Noorwegen vind je talloze soorten kofte, waarvan een groot deel is verbonden aan een regio of plaats. Voorbeelden hiervan zijn de Karasjok-kofta, Lyngen-kofta en Røros-kofta.
Het centrale stuk van de kofte lijkt op een losse tuniek met een riem om de taille. Dit kan gedragen worden met een zijden omslagdoek, zilveren versieringen, zijden sjaal, broek van rendierleer, hoed en kommager (schoenen gemaakt van rendierleer).
Vroeger werd de kofte volledig vervaardigd van rendierleer en -bont, maar ze worden tegenwoordig ook gemaakt met wol, vilt en katoen.
Deze historische klederdracht wordt nog steeds gedragen op koude dagen, met onder andere rendierleren wanten, skaller (schoenen van rendierbont en -leer), wollen sjaals/capes en de pesk met daaronder een dork.
De pesk is een volledige bovenlaag/tuniek gemaakt van rendierbont aan de buitenkant, terwijl de dork een vergelijkbare onderlaag is met bont aan de binnenkant voor extra warmte.
De traditionele kofte-kleuren zijn rood, blauw, groen, geel en zwart.
Er bestaan ook verschillen tussen de kofte voor mannen en vrouwen. De mannelijke kofte is meestal korter met een grotere kraag, terwijl de zoom op de vrouwelijke kofte vaak meer decoratief is.
Tradities in leven houden
De Sami kofte is een levende traditie die ondanks de vele uitdagingen nog steeds bestaat. Vroegen droegen de Sami elke dag een kofte, aangezien ze bescherming boden tegen weersomstandigheden.
Maar vanaf 1850 tot halverwege de 20e eeuw, dwong de staat het Sami-volk om zich te houden aan een streng assimilatiebeleid.
De Sami werden gedwongen om ‘Noors’ te worden en hun eigen taal, muziektraditie genaamd joik, religie en klederdracht op te geven. Dit beleid heeft gevolgen gehad die vandaag de dag nog impact hebben. Ondanks alle tegenslagen van het verleden, zijn mensen nu trots hun erfgoed aan het heroveren en blazen hiermee de Sami-cultuur nieuw leven in.
De veranderende mode heeft door de jaren heen ook invloed gehad op het design van de kofte.
“De naaimachine heeft het design van de kofte echt gerevolutioneerd; ze waren veel simpeler vóór deze uitvinding,” legt Nils-Henrik Sara uit. Hij is Sami en rendierhouder bij Sami Siida in Alta.
Veel mensen naaien thuis hun eigen kofte. Er is een specifieke stijl waarbij veel ruimte is voor creativiteit.
“De zomerkofte kan van elke stof worden gemaakt met elke kleur of patroon dat jij mooi vindt," vertelt Nils-Henrik.
De Sami kofte wordt meestal tijdens speciale gelegenheden gedragen zoals bij bruiloften, vormsels, de nationale feestdag van Noorwegen, de nationale dag van de Sami en andere culturele of politieke gebeurtenissen. En er zijn nog steeds Sami die elke dag een kofte dragen.
Nils-Henrik draagt de Kautokeino-kofta, één van de meest kleurrijke en bekende kofte in Noorwegen.
Het heeft veel decoraties en is gebaseerd op oude tradities met moderne aanpassingen.
Een aantal van de versieringen hebben een betekenis die je als aanschouwer kunt herleiden.
“In de regio Kautokeino moet je getrouwd zijn om vierkante knopen op je riem te hebben. Tot dit geurt, draag je ronde knopen," legt Nils-Henrik uit.
De nieuwe generatie
Jongere Sami hebben vaak een ruimere blik op hoe een kofte eruit kunnen zien.
Een voorbeeld hiervan is actrice en designer Eirin Roseneng, die niet wist dat ze Sami was tot ze begin twintig was. Ze kwam hierachter dankzij een gesprek met een lokale historicus, waarna ze besloot om onderzoek te doen naar haar eigen afkomst.
“Ik vroeg mezelf af hoe ik mijn Sami-afkomst kon omarmen zonder de taal te kennen. Toen bedacht ik me dat ik mijn naaikunsten kon gebruiken om mijn eigen kofte te maken,” vertelt Eirin.
Een familielid gaf haar een naaipatroon wat ze kon gebruiken. Nadat ze haar eerste kofte had gemaakt, ontving ze al snel verzoeken van haar oma, moeder en zusje.
Ze dragen nu trots hun traditionele Sami-kleding. Dit leidde er uiteindelijk toe dat Eirin nu ook kofte naait voor mensen buiten haar familie.
Zodra het maken van een kofte haar makkelijk afging, begon Eirin te experimenteren met modernere designs en manieren om haar persoonlijke stijl te implementeren.
Een mix van modern en traditioneel
“Ik vind het fijn om traditionele elementen met moderne designs te combineren, omdat dit de beste manier is om je identiteit en persoonlijkheid van nu te uiten,” vertelt Eirin.
Ze zocht een manier om haar Sami-cultuur dagelijks te tonen, zonder altijd een kofte te dragen.
“Ik denk dat veel mensen zich hierin kunnen vinden, want er zijn zekere verwachtingen verbonden aan het Sami zijn en het kan intimiderend zijn om de eerste keer een kofte te dragen. Dit is nog meer het geval wanneer je de taal niet kent of niet opgegroeid bent met de Sami-cultuur.”
Eirin besloot een hoodie in Sami-stijl te ontwerpen met details die je ziet op een traditionele kofte.
Ze heeft ontzettend veel respect voor de traditionele patronen en gebruikt ze als inspiratiebronnen voor haar moderne designs.
Er bestaan ook bepaalde soorten kofte die ze niet maakt voor mensen, omdat ze vindt dat ze niet genoeg kennis heeft om ze goed tot hun recht te laten komen.
De hoodie is niet haar enige design, want ze maakt ook moderne Sami-handtassen. Ze gebruikt authentieke naaipatronen, maar geeft de tassen een moderne twist met kleurrijke en afwisselende stoffen.
Dit heeft ook geleid tot fantasierijke versies van een Sami kofte.
“Ik probeer zo vaak mogelijk een kofte te dragen. Het is fantastisch dat ik een glitterkofte kan dragen op een feestje in plaats van een glittertopje. Mensen vinden het vaak cool,” deelt Eirin.
Haar designs zijn populair en ze heeft zelfs bestellingen uit onder andere de Verenigde Staten ontvangen.
Normaal gesproken draag je alleen de kofte die toebehoort aan je regio of afkomst, maar designs in een Sami-stijl zoals die van Eirin, zijn voor iedereen geschikt.
“Mensen willen graag iets dragen wat een band heeft met de Sami-cultuur, zonder bang te zijn dat ze zich een bedrieger voelen,” vertelt Eirin.
Ervaar de Sami-cultuur
Ontmoet het Sami-volk
Maak kennis met het Sami-volk tijdens een fotoreportage vol oprechte nieuwsgierigheid met de Italiaanse fotografe Maria Di Stefano.
Typisch Noors
Profiteer van deze topaanbiedingen
Neem een kijkje bij onze sponsors die er alles aan doen om je een goede reis te bezorgen.