Houten stadjes
van Zuid-Noorwegen
Een reis langs charmante pareltjes aan de kust
Ontdek de favoriete vakantieplek van de Noren zelf!
Verken de gezellige, kleine stadjes die verbonden als een ketting langs de kust tussen Oslo en Kristiansand liggen, in Sørlandet, Zuid-Noorwegen.
Welkom in het prachtige Trehusbyene, wat letterlijk vertaald 'steden met houten huizen’ betekent.
Schrijver Ferdinand Finne noemde ze ooit “De Noorse versie van de Griekse steden”, een goede vergelijking aangezien ze zich als het ware vastklampen aan de heuvels boven de zee, badend in de zon en de bries van de zee.
Maar er is één groot verschil:
bijna alles, van huizen tot hekken, werfplanken en zelfs de boten zijn van hout gemaakt!
...gezellige buurten met paden die door smalle steegjes kronkelen, omringd door bloemen
...of de vele prachtige uitzichten op de zeestraat Skagerrak, zowel vanaf de top van een heuvel
...als zo dicht bij de zee dat je erin kunt pootjebaden.
Je hoeft niet veel activiteiten te plannen tijdens je reis, want sightseeing, historische wandelingen, mensen kijken in restaurants aan de haven en shoppen houden je wel bezig. Als je toch wat andere opties wilt, zijn er nog veel meer dingen te doen in de omgeving.
Laten we eens kijken!
Langs de glinsterende kustlijn en eilandengroep richting Skagerrak vind je op elke hoek en in elk steegje verborgen pareltjes en schatten. Ervaar de charme van de meest karakteristieke Noorse houten stadjes, van Kragerø tot Kristiansand.
Het is een prachtige, zomerse ochtend in Risør. Dat is een zeer typische beschrijving van de Noorse zomer in een van de vele pittoreske houten stadjes in Zuid-Noorwegen.
We wandelen door de charmante, smalle straatjes, omringd door witgeschilderde, houten huizen en kleine hekjes bedekt met bloeiende bloemen, terwijl we af en toe een glimp van de zee opvangen.
Bloemenwinkels, bijzondere boetiekjes en restaurants liggen naast elkaar. Het is bijna alsof je uit een tijdmachine stapt. Zelfs de mensen lijken zo rustig als de zeebries. Het enige geluid komt van zeemeeuwen en een klein bootje dat voorbij komt dobberen.
We nemen een pauze bij de plaatselijke bakker voor een kopje koffie en een ijsje in de zon, terwijl we mensen kijken.
Dit ontspannen tempo is precies hoe het voelt om vakantie te vieren in de kleine steden en dorpen van Zuid-Noorwegen. Ze lijken erg op elkaar, maar hebben elk hun eigen charme, hoogtepunten en geschiedenis.
Het kunstcentrum Kunstsilo in Kristiansand. Foto: Fredrik Ahlsen/Visitnorway.com
Een verborgen pareltje
Zuid-Noorwegen staat bekend als een van de beste bestemmingen voor het hele gezin, met veel populaire attracties, zoals de dierentuin en pretpark in Kristiansand. Maar dit deel van het land is ook een perfecte ontsnapping voor volwassenen en een pareltje voor ervaren reizigers die van cultuur en lekker eten houden.
Naast het rustige, gezellige stadjes zelf, zijn de attracties onder andere het spectaculaire nieuwe kunstcentrum Kunstsilo en Kilden centrum voor podiumkunsten in Kristiansand. Je bent ook vlakbij een diner van wereldklasse onder water in het spectaculaire restaurant Under.
De steden bieden lokale kunst, cultuur, unieke winkels, rustieke luxe en de charme van een archipel. In de zomer zijn de prachtige zwemplekken en de vele restaurants aan het water, perfect om te genieten van zeevruchten met uitzicht op de jachthaven.
Maar hoe hebben deze steden hun karakteristieke uitstraling gekregen? Laten we even terug in de tijd gaan.
Het ontstaan van de houten stadjes
Met de opkomst van het scheepvaartverkeer bij Skagerrak in de 16e eeuw werd Zuid-Noorwegen een belangrijk gebied voor de internationale handel.
“De grote bossen langs de kust bevatten eikenhout, dat zeer gewild was bij buitenlandse handelaren, vooral uit Denemarken, Nederland en de Britse Eilanden. Dit hout werd gebruikt om zowel huizen als schepen te bouwen,” vertelt Terje Ellefsen, een gids die historische wandelingen in Lillesand en omgeving aanbiedt.
Door de handel groeiden de kleine nederzettingen uit tot steeds rijkere steden. Hiermee raakten de Noren ook bekend met de internationale trends. Zeelieden brachten architecturale stijlen en technieken uit het buitenland mee naar huis, die later ook andere delen van het land beïnvloedden.
“Veel van de architectuur- en bouwtrends in Noorwegen zijn begonnen in de steden langs de kust,” deelt Ellefsen.
Waarom de witte verf?
Aanvankelijk werden de huizen in Zuid-Noorwegen niet geschilderd of werden ze geschilderd in roodachtige, okerkleurige en zandkleurige tinten vanwege de beperkte beschikbaarheid van pigmenten. Zeelieden zagen echter in het buitenland witgeverfde huizen en de dure, geïmporteerde witte verf uit Engeland (die lood bevatte) werd een statussymbool dat geleidelijk werd overgenomen door de rijken.
“Minder rijke huiseigenaren schilderen misschien alleen hun gevels wit en lieten hun achtergevels in goedkopere kleuren. Dit is nog steeds te zien omdat veel huiseigenaren tegenwoordig worden aangespoord om het oorspronkelijke uiterlijk van hun huizen te behouden,” zegt Iver Holter-Andersen, die parttime werkt als gids in Kristiansand en het gebied zeer goed kent.
Uiteindelijk werd er een goedkopere en veiligere witte verf op zinkbasis ontwikkeld, waardoor deze op grote schaal toegankelijk werd.
“De verf werd toen beschikbaar voor de meeste mensen en de trend verspreidde zich snel,” voegt Holter-Andersen toe.
Een ander leuk weetje dat je tegenkomt tijdens een historische wandeling is dat verticale panelen op huizen, waardoor ze hoger en eleganter leken, duurder waren om te vervangen in het vochtige kustklimaat. Minder rijke eigenaren gebruikten daarom vaak horizontale panelen, die eenvoudiger en goedkoper te repareren waren.
Kies direct een stad of scrol naar onder voor meer inspiratie!
(PS: we laten je ook nog twee bonusuitjes zien: idylle op de eilandengroep in Lyngør en landelijke luxe in Boen Gård) ✨
De ultieme route
Houten stadjes van Kragerø tot Kristiansand
Hoewel de steden een vergelijkbare uitstraling hebben, zijn ze allemaal uniek op hun eigen manier. Als je een paar dagen de tijd hebt, raden we je aan er een paar te verkennen. Ze zijn goed begaanbaar en de stadscentra zijn klein en gezellig.
Loop met ons mee door de kleine, witgeschilderde stadjes langs de Zuid-Noorse kust!
Kragerø
"Het kroonjuweel van de kustplaatsen”
Hoewel Kragerø net buiten de provincie Agder ligt, en dus eigenlijk niet binnen Sørlandet ligt, wordt het toch beschouwd als een “houten stadje van Zuid-Noorwegen”, en het is de eerste stad op onze lijst.
De stad dankt zijn bijnaam “Het kroonjuweel van de kustplaatsen” aan de iconische Noorse schilder Edvard Munch. Hij verzon de naam toen hij van 1909 tot 1915 in Skrubben te Kragerø woonde, gedurende een van zijn meest creatieve periodes in zijn leven.
Kragerø staat nog steeds bekend om zijn vele charmante kunstgalerieën en unieke winkeltjes. Koop een ijsje bij de jachthaven en wandel door de smalle straatjes die door het hart van de stad slingeren. Er gaat dagelijks een veerboot naar het eiland Jomfruland, waar je een nationaal park, een zomercafé, een galerie en een vuurtoren kunt bezoeken. Perfect voor een dagje uit!
Risør
“De witte stad aan het Skagerrak
Als je vanaf Oslo of vanaf de veerhaven bij Sandefjord of Larvik reist, is Risør de tweede stad tijdens deze tocht.
Als je Risør binnenrijdt, kun je helemaal tot aan de haven rijden en vanaf daar beginnen met rondwandelen. Risør staat ook bekend als “De witte stad aan het Skagerrak”. Naast alle witte huizen is het ook de thuisbasis van Risørflekken - een witte met krijt beschilderde rots net boven de stad die 12 zeemijlen ver zichtbaar is. Het herkenningspunt is al meer dan 400 jaar van onschatbare waarde voor zeelieden en het verhaal gaat dat het door Nederlandse zeelieden is geschilderd. In 1641 verordonneerde koning Christiaan IV dat de plaatselijke douane dit punt moest onderhouden en dit gebeurt tot op de dag van vandaag nog steeds. Risør was een populaire haven voor de export van eikenhout. De haven had ooit de op vier na grootste zeilvloot van Noorwegen.
“Het oude gedeelte van Amsterdam staat op een fundering van hout uit Noorse bossen. Het stadhuis op de Dam in Amsterdam, dat in 1655 werd geopend, rust op 13.659 eiken palen,” vertelt Thomas Juell.
Hij werkt parttime als gids bij de kerk van Risør en is een expert op het gebied van de stad en haar geschiedenis.
“De stad is in de loop der jaren gegroeid en veranderd, omdat de oceaan oorspronkelijk veel verder de stad in liep. Het hele stadsplein maakte ooit deel uit van de oceaan. Het is geleidelijk opgevuld met ballast gemaakt van aarde en steen. Toen iemand een paar jaar geleden bezig was met het verwijderen van hun keukenvloer Trekta-gebied, vonden ze plotseling de originele trap die naar beneden leidde naar wat ooit de oceaan was”, vertelt hij.
Naast Trekta zijn er ook veel andere gezellige buurten om te verkennen, zoals Kastellet Kamperhaug, Enghaven en Tangen. Er zijn plaatselijke bakkerijen en veel kleine winkeltjes waar je veel schatten kunt vinden. Risør staat ook bekend om zijn vele lokale kunstenaars, dus er zijn genoeg mogelijkheden om nieuwe kunst of souvenirs mee naar huis te nemen in de gezamenlijke winkel Galerij Villvin.
Je kunt ook de oudste houten autoveerboot van Noorwegen nemen die je over de zeestraat naar Øysang brengt, maar als je liever zelf een boot huurt, kan dat ook. Als je kiest voor een eigen boot, moet je wel letten op de markeringen voor riffen en scholen in het gebied.
“Risør heeft een zeer veeleisende kustlijn in de vorm van veel riffen. Daarom was het loodsen vroeger zeer belangrijk. Vroeger betaalden de oude loodsen jongens om vanaf de top van Storevarden een oogje in het zeil te houden op binnenkomende zeilschepen. Vervolgens renden de jongens naar beneden om het hun kapiteins te vertellen. De eerste loods die het schip bereikte, kreeg de baan,” vertelt Juell.
Tvedestrand
"De Boekenstad”
Tvedestrand ligt op slechts 30 minuten rijden ten zuiden van Risør. Een lange en smalle hoofdstraat slingert van de top van de heuvel naar de kust, waar je gezellige restaurants en een historisch hotel vindt. Tvedestrand (de naam betekent 'strand dat hoort bij de Tveite-boerderij') was oorspronkelijk slechts een klein strandgebied. Maar de handel groeide vanaf 1750, toen de ijzerfabriek Næs het gebied begon te gebruiken als een haven.
Als je een boekenwurm bent, moet je zeker een bezoek brengen aan Tvedestrand. In 2003 werd de stad een van 's werelds boekensteden en het is nu al de grootste in Scandinavië. De stad heeft een aantal van de belangrijkste antiekwinkels van Noorwegen en verschillende boekwinkels, evenals een bibliotheek en uitgeverij. Er worden het hele jaar door ook allerlei literaire evenementen georganiseerd.
Naast de klassieke straten met houten huizen en de gezellige sfeer bij de archipel, vind je in Tvedestrand ook het smalste huis van Noorwegen, Strykejernet (dat ook ingangen vanaf de straat heeft op drie verdiepingen), het grootste openluchtwaterpark van Noorwegen in Tjenna en verschillende galerieën en musea.
Als je met de auto reist, raden we je aan iets verder buiten de stad te rijden en op een van de “zwemveerboten” te stappen die je naar prachtige stranden op de nabijgelegen eilanden brengen.
Er bestaat een omweg waar je geen spijt van zult krijgen – de Lyngør-eilanden!
Het is een van de weinige overgebleven plekken waar geen wegen of auto's zijn, alleen maar goede zomervibes, een charmante omgeving en een historische sfeer die je mee terug in de tijd neemt.
Slechts drie families wonen hier het hele jaar door; voor de rest van de eigenaren is het een zomerhuis. Er is ook een kleine winkel en een restaurant.
Neem de kleine veerboot vanaf de kade van Gjeving, maar controleer de vertrektijden voor de terugreis zodat je daar niet gedwongen moet overnachten. Wat dacht je van een overnachting in ‘het boekenhotel’ Lyngørporten, net over de zeestraat op het vasteland?
Arendal
“De stad met twee vuurtorens”
Arendal was de belangrijkste zeevarende stad in Noorwegen van de 17e tot 19e eeuw, met een zeer goede ligging aan de zeestraat Skagerrak. Zoals de bijnaam al aangeeft, werden hier in 1844 twee vuurtorens naast elkaar gebouwd om zeevaarders te helpen navigeren. Het blijft een van de grootste steden in de omgeving.
“De stad wordt ook wel het 'Venetië van het Noorden' genoemd, omdat het is gebouwd op zeven eilandjes en riffen. Er waren ooit overal lange kanalen en havens en het gebied rond Tyholmen was vroeger een klein eilandje met een brug. In dit gebied staan nu de oudste houten huizen, omdat het door de jaren heen de ergste stadsbranden heeft overleefd dankzij de ligging op het eilandje,” vertelt Christina Sæthre, toerismeadviseur bij het Arendal toeristenbureau.
Na de laatste brand mochten er alleen nog bakstenen huizen worden gebouwd in het stadscentrum. De populariteit van bakstenen constructies was ook het gevolg van inspiratie van handelaren die in het buitenland waren geweest. Maar sommige bewoners wilden nog steeds de oude houten materialen gebruiken.
“Toen het oude stadhuis in Tyholmen werd gebouwd, wilde de architect oorspronkelijk baksteen gebruiken, maar de rijke man die het bouwde zei: “Nee, ik heb veel houtmateriaal, dus ik wil het van hout laten maken”. Na drie conceptversies van het plan gingen ze uiteindelijk akkoord en werden de muren gebouwd van hout, maar aan de binnenkant geschilderd zodat ze eruitzagen als marmer. Deze techniek werd later vaker toegepast in huizen en dit is te zien tijdens de stadsrondleidingen die in de zomer worden aangeboden,” voegt Sæthre toe.
Net als in Risør bedekte de zee vroeger verschillende delen van wat nu de stadskern is. Kanalen en havens in de stad raakten geleidelijk voller en vandaag de dag is de enige overgebleven haven Pollen. Dit is een gezellige en drukke jachthaven met restaurants naast elkaar, die je niet mag missen als je naar Arendal gaat.
Hoewel Arendal niet meer de belangrijkste zeevarende stad is, is het nog steeds een bruisend middelpunt. Dit zie je onder andere wanneer Noorse politici en bedrijven elke herfst ‘Jan Modaal’ ondervragen om actuele problemen te bespreken op Arendalsuka. Hier vind je ook het hele jaar door veel kunst- en culturele evenementen en verschillende musea, bibliotheken en ervaringen die leuk zijn voor het hele gezin.
Als je op zoek bent naar ervaringen in de natuur, heeft de stad ook talloze prachtige zandstranden en zwemplekken, wandelmogelijkheden en het nationaal park Raet, een Ra-morene (uitloop van een gletsjer) die ze delen met Grimstad en Tvedestrand. In de zomer kun je met kleine veerboten naar Merdø, de twee vuurtorens (waar je ook kunt overnachten) en andere eilanden in het gebied van het nationale park.
Grimstad
“De stad van dichters”
Iets zuidelijker ligt Grimstad. Het is niet alleen een charmant witgeschilderd houten stadje met smalle straatjes en pittoreske steegjes, maar het staat ook bekend als “de stad van de dichters”. Twee van de beroemdste Noorse auteurs uit de 19e eeuw, Henrik Ibsen en Knut Hamsun, hebben hier gewoond en sporen achtergelaten in zowel de stad als hun oeuvres. Het Ibsen Museum in Grimstad is het oudste museum van zijn soort in Noorwegen.
Je kunt ook in de bandensporen treden van de beste wielrenners van Noorwegen (en Grimstad) vroeger, Thor Hushovd en Dag Otto Lauritzen, en genieten van een fietstocht langs de kust of op een van de vele kleine weggetjes die door de prachtige gebieden rond de stad kronkelen. Neem een handdoek mee en ga zwemmen aan het strand of ga met de veerboot naar het nationaal park Raet. Als je van lokaal eten houdt, moet je zeker een bezoek brengen aan het Hesnes Tuincentrum en Café, gelegen op slechts 10 minuten rijden van de stad. Hier kun je allerlei prachtige bloemen en planten, kruiden en groenten kopen, maar ook heerlijk lokaal eten.
In de voetgangersstraten vind je verschillende kleine, onafhankelijke winkels en een ruim aanbod aan cafés en restaurants. Als je van muziek en cultuur houdt, vergeet dan niet te kijken wat er te doen is in Grimstad tijdens je bezoek, want er vinden vaak festivals of concerten plaats.
Lillesand
Lillesand is de volgende halte op onze reis vol houten huizen door het zuiden. Net als de andere steden die we bezochten, biedt het ook karakteristieke witte huizen en charmante, smalle steegjes. In tegenstelling tot veel van de andere steden heeft Lillesand echter nooit te lijden gehad van een grote brand, waardoor de meeste huizen uit de 18e eeuw intact zijn gebleven.
Een must-see is het historische ‘Lillesand Hotel Norge’, waar de Noorse Nobelprijswinnaar Knut Hamsun in de jaren 1930 vaak kwam.
Op korte loopafstand van het hotel ligt de haven van Lillesand, met verschillende restaurants en een prachtig uitzicht. Wandel rond en bezoek kunstgalerieën, unieke winkeltjes en musea.
De eilandengroep Blindleia, met havens als Gamle Hellesund en Brekkestø, is perfect voor een dagje aan zee. Ga zeilen, maak een boottocht of geniet van een verfrissende duik in het water. De kleine veerboot Badebåden ('de zwemboot') brengt je van Lillesand naar de mooiste zwemplekjes op de eilanden. Je kunt ook een kajaktocht met gids boeken of kleine roeibootjes huren bij Verven Kystkultursenter. Voor gezinnen met kinderen, ligt het dierentuin en pretpark Kristiansand op slechts 20 minuten rijden en biedt plezier voor het hele gezin.
Hamsun is niet de enige dichter die door de jaren heen veel tijd in Lillesand heeft doorgebracht. Andere bekende auteurs zoals Kristian Krogh, Wilhelm Krag en Gabriel Scott waren ook grote fans van het gebied.
“Er wordt zelfs gezegd dat Scott en Krag in een herberg in Høvåg zaten, een kompas op de kaart legden met Lillesand in het midden en een cirkel tekenden voor het gebied dat volgens hen moest worden gedefinieerd als ‘Sørlandet’ (Zuid-Noorwegen). En zo is de naam ontstaan", vertelt Terje Ellefsen.
Lillesand en Grimstad staan ook bekend om het bakken van het zeer speciale broodje ‘purke’, dat kan worden omschreven als een grotere, langere en plattere versie van een zoet bolletje met eiercrème en rozijnen als vulling. Die moet je proberen als je in de buurt bent en je vindt ze bij de plaatselijke bakkers!
Kristiansand
Nu is het tijd voor de ‘last but not least’ van onze reis: Kristiansand. De stad werd gesticht in 1641 door een decreet van Christiaan IV en ontworpen als een renaissancestad met een rasterpatroon (Kvadraturen genaamd) dat nog steeds bestaat en de stad een unieke en georganiseerde charme heeft gegeven. Het decreet dwong het bisdom Stavanger en de kooplieden uit Arendal te verhuizen naar de nieuwe stad, die gestaag bleef groeien tot het stedelijke centrum dat het vandaag de dag is.
“Tegenwoordig is Kristiansand de 5e grootste stad van Noorwegen, met een goede mix van alles, zowel cultureel als zakelijk. De stad heeft zich ook in formaat uitgebreid, dus er zijn nu grotere afstanden, en het ligt als een hoefijzer rond de fjord,” zegt Iver Holter-Andersen, Verkoop- en Marketingagent bij Adventure Guide Southern Norway.
Holter-Andersen werkt als toeristengids in Kristiansand en is zeer goed op de hoogte van de geschiedenis van de stad.
“Een grote brand in 1892 verwoestte ongeveer een derde van de houten huizen in de stad en het getroffen gebied werd herbouwd met bakstenen. Je kunt nog steeds de overblijfselen van de oude stad, Posebyen, bezoeken met dezelfde soort lage, witgeschilderde houten huizen, maar in een meer gestructureerde vorm. In dit gebied vind je ook het juweeltje Posebyhaven. Het is een oase van een binnenplaats met een gezellige zuurdesembakkerij, verschillende pop-up cafés en een bar waar in de zomer intieme concerten worden gehouden,” vertelt hij.
Holter-Andersen deelt ook een tip van een bezoek aan het stadsstrand bij het oude fort Christiansholmuit 1672 en om daar te wandelen langs het kanaal naar de bruisende Fiskebrygga (de viskade). Hier kun je genieten van een lekker ijsje of een smakelijke maaltijd terwijl je naar de kleine bootjes in de jachthaven kijkt. In 2024 viert het ijsmerk Hennig Olsen (dat hier het winkeltje runt) zijn 100-jarig bestaan. En het begon allemaal met een kleine winkel in 1924 in de hoofdstraat van Kristiansand, Markens Gate. Tegenwoordig is het merk de grootste ijsproducent in Scandinavië.
Net over de kleine brug naar het eiland Odderøya kun je ook het prachtige Kilden centrum voor podiumkunsten bezoeken, waar allerlei concerten en Scandinavische moderne kunst worden aangeboden en het spectaculaire kunstcentrum Kunstsilodat in 2024 is geopend.Het fantastische uitzicht over de stad vanaf de bar op het dak mag je ook zeker niet missen!
Meer houten stadjes
Mis Egersund, Flekkefjord en Sogndalstrand in de provincie Rogaland niet!
We weten dat het moeilijk is om genoeg te krijgen van de schattige en knusse houten stadjes. Maar maak je geen zorgen, want je kunt er nog veel meer bezoeken! Als je vanuit Kristiansand in westelijke richting naar Stavanger rijdt, kom je er nog drie tegen.
Lees meer over Flekkefjord, Sogndalstrand en Egersund en kijk of je ruimte voor ze hebt in je vakantieplannen!
Zoals gezegd moet je ook de tijd nemen om het prachtige Kragerø te verkennen, dat net ten noorden van Risør ligt (ongeveer 20 minuten dichter bij Oslo).
Ben je moe van het geluid van de meeuwen?
Ontsnap naar een landelijk avontuur op slechts 20 minuten van Kristiansand en maak je klaar om als een vorst te worden behandeld in historisch hotel Boen Gård Manor.
Wandel rond in de prachtige tuinen, geniet van het uitzicht op de rivier of van een kopje thee onder de bomen bij het prieel. Geniet van een heerlijke Michelinster maaltijd en droom over hoe het leven was in het prachtige landhuis, dat ooit in het bezit was van zowel koningen als koninginnen.
Klaar om je reis te plannen?
Zuid-Noorwegen wacht op je!
Ontdek meer
Lees meer over de prachtige steden van Zuid-Noorwegen.
Inspiratie opgedaan?
Ontdek de Noorse architectuur, kunst en cultuur.
Historische accommodatie
Vind hotels vol karakter.
Plezier voor iedereen
Vind activiteiten voor het hele gezin in Zuid-Noorwegen.
Reis beter.
Voel je beter. Zo doe je dat!