Onze liefde voor
HOUT

Het hout dat Noorwegen groot heeft gemaakt

Hoor de echo van hamerslagen uit een ver verleden, toen zagen, metalen spijkers en schroeven nog niet waren uitgevonden, en hout nog bijeen werd gehouden door hout. Deze technieken zijn zo duurzaam en betrouwbaar dat ze tot op de dag van vandaag nog worden gebruikt. Denk bijvoorbeeld aan lafting – een techniek om blokhutten te bouwen.

In die tijd stond de geur van teer – waarvan nog sporen te vinden zijn in oude hutten, vissershuisjes en kerken – nog voor leven en overleven.
En dat allemaal dankzij onze bomen. Zonder bomen hadden we het namelijk nooit gered in deze rotsachtige uithoek in het noorden.

En hadden we nooit oceanen kunnen oversteken. Noorse Vikingschepen zijn een symbool van het gouden tijdperk van de Vikingen en van hun vakmanschap en kennis op het gebied van hout. Hierdoor konden ze oceanen bedwingen en nieuwe culturen en nog betere bouwtechnieken mee terug naar huis nemen.

Hun indrukwekkende kennis van hout was een belangrijke factor voor de opmars van de Vikingen en hun status als een van de rijkste en meest geavanceerde beschavingen in die tijd. Zo’n 1000 jaar geleden waren de Vikingen heer en meester op de Noord-Atlantische Oceaan en beschikten ze over de langste kustlijn van de ons bekende wereld.

De Vikingen waren de beste zeevaarders ter wereld, dankzij hun houten schepen. Met hun technieken en vaardigheden wisten ze zelfs de kust van het huidige Noord-Amerika te bereiken – of Vinland, zoals Leif Eriksson het noemde – veel eerder dan Columbus.

De oerkracht van hout

Vikingschepen, Noordse mythologie, de opkomst van het christendom, culturele invloeden uit Europa – de belangrijkste en invloedrijkste geschiedenislessen staan letterlijk gekerfd in het complexe houtsnijwerk van de staafkerken. Mythische wezens en oude Noorse goden met grote ogen en lange baarden kijken op je neer – en dat in een christelijke kerk.

Toen er, vanwege de bevolkingstoename, steeds grotere kerken nodig waren, werden de meer dan 1000 (misschien zelfs 2000) Noorse staafkerken gesloopt. Op dit moment zijn er nog maar 28 staafkerken over, maar het vakmanschap is nog steeds springlevend. De traditionele bouwtechnieken komen terug in de hedendaagse houtarchitectuur in Noorwegen.

Ontdek de geschiedenis van hout

Ontdek de geschiedenis van het Noorse hout rond de fjorden en in valleien, zoals Gudbrandsdalen, Hallingdal of Setesdal, en de regio's Trøndelag of Telemark, waar je meer te weten komt over onze traditionele bouwtechnieken en ons culturele erfgoed.

Op veel plekken kun je zelfs dineren en overnachten in een schitterende, oude boerderij die met zorg is gerestaureerd. Veel van deze boerderijen hebben daken met gras of zelfs bomen erop! Torvtak, daken gemaakt van berkenbast en turf, waren tot in de 18e eeuw heel gewoon. Tot in de jaren 1930 werd berkenbast in Noorwegen vooral verkocht als dakbedekking.

Tegenwoordig zijn daken met gras erop weer helemaal terug van weggeweest. Je ziet ze op moderne hutten, maar ook steeds vaker in de stad. Waarom? Insecten zijn er gek op en het is goed voor het milieu!

Je kunt ook heerlijk slapen in een rorbu of een sjøbu, een traditionele vissershut, of in een authentiek, houten vissersdorpje, fiskevær, in Noord-Noorwegen of Fjord-Noorwegen.

Houten huisjes, overal

Na het glorieuze, maar ook bloedige Vikingtijdperk, waren de Middeleeuwen een minder voorspoedige periode in Noorwegen.

Maar opnieuw konden we bouwen op ons hout. Er werden sterkere boten gebouwd, zodat we verder uit de kust konden vissen en het nieuwe Noorse 'goud' – hout – naar de rest van Europa konden exporteren, vooral naar Nederland, Denemarken en later ook het Verenigd Koninkrijk.

In de 17e en 18e eeuw was Nederland het rijkste land ter wereld en toonaangevend in de scheepsbouw, waardoor er een grote vraag was naar hoogwaardig hout. Wist je dat grote delen van Amsterdam op palen staan die gemaakt zijn van Noorse bomen?

Je kunt veel van de idyllische, witte huisjes uit deze periode van houthandel nog steeds bezoeken. In het zuiden van Noorwegen groeiden steden zoals de 'Hollandse stad' Flekkefjord, Mandal en Risør, 'de stad van de houten huizen', uit tot belangrijke havens voor de handel in hout en vis.

Helaas dreigden door de ongereguleerde houthandel grote delen van de Noorse westkust volledig te worden ontbost.

Er werden enorme kanalen gegraven om het hout uit het afgelegen binnenland naar de havens aan de kust te vervoeren. Tegenwoordig kun je op historische houten boten een cruise maken door de indrukwekkende schutkolken van het 105 kilometer lange Telemarkkanaal en het Halden-kanaal.

Hedendaags hout

Zoals we hebben gezien, vertelt onze houtarchitectuur veel over de wisselwerking tussen het heden en het verleden.

En nieuwe tijden brachten ook nieuwe trends. In de houtarchitectuur van Noorwegen vind je invloeden van alle belangrijke artistieke stromingen in Europa; van de renaissance, het classicisme en de barok tot de Jugendstil, het functionalisme en het modernisme.

Heel bijzonder zijn de oude patriciërshuizen en de huizen in de romantische, 'Zwitserse stijl', waar je in Noorwegen veel voorbeelden van kunt vinden. Let goed op als je met de trein reist – veel oude stations zijn een prachtig voorbeeld van deze stijl!

Na een reeks verwoestende stadsbranden, zoals die in Ålesund in 1904, werd besloten om in steden meer betonnen gebouwen neer te zetten.

Maar na de Tweede Wereldoorlog, toen bouwmaterialen schaars waren, gebruikten we hout om ons land opnieuw op te bouwen en begonnen de eerste ferdighus, goedkope, prefab-huizen, aan hun opmars.

Het duurde echter nog even voordat Noors hout echt een renaissance beleefde…

Hout voor de toekomst

Noorse ingenieurs, ontwerpers en architecten ontdekken en herontdekken steeds nieuwe manieren om dit veelzijdige, duurzame en extreem flexibele materiaal, dat zelfs bestand is tegen orkanen en ingrijpende klimaatveranderingen, te gebruiken.

‘Wij geloven dat hout het perfecte materiaal is voor de duurzame transitie binnen de bouwsector. Het is mooi, duurzaam en heel milieuvriendelijk,’ aldus Siv Helene Stangeland, Partner en Creative Director bij architectenbureau Helen & Hard.

Dit bureau heeft onder andere de bekroonde Vennesla Bibliotheek en het indrukwekkende kantoorgebouw Finansparken ontworpen.

‘Hout is ook een organisch materiaal. Het verbindt ons met de natuur en voelt prettig aan. Het ruikt lekker, zorgt voor een uitstekende akoestiek en heeft een rustgevend effect. Je zou dus kunnen zeggen dat hout goed is voor ons welzijn,’ voegt Stangeland toe.

Innovation Norway heeft sinds 2000 verschillende initiatieven opgezet en een belangrijke rol gespeeld in de ondersteuning en ontwikkeling van nieuwe en innovatieve manieren om te bouwen met hout.

En met schitterende resultaten. Er zijn talloze projecten opgezet, van bruggen, winkelcentra en luchthavens tot sportzalen, kantoorgebouwen en studentenflats, maar ook vogelkijkhuisjes, opvallende woningen en hutten, die allemaal van hout zijn gemaakt. En niet te vergeten de schitterende uitzichtpunten en rustplaatsen langs de Norwegian Scenic Routes.

Bouwen met hout is populairder dan ooit!

Een duurzame toekomst

75 procent van Noorwegen bestaat uit bossen. Grondeigenaren in Noorwegen zijn wettelijk verplicht om elke boom die wordt gekapt te vervangen door een nieuw exemplaar, waardoor er een 100% duurzame cyclus ontstaat. Er zijn strenge milieunormen en -programma's ingevoerd om de biodiversiteit en herbebossing te waarborgen.

‘In Noorwegen kappen we eigenlijk maar tweederde van de jaarlijkse aangroei in onze bossen,’ zegt Krister Moen, hoofd van de innovatieve houtprogramma's van Innovation Norway.

En hoewel er in de industrie al veel vooruitgang is geboekt, moet het beste waarschijnlijk nog komen. Hout is een zeer veelzijdig materiaal en kan op nieuwe en onverwachte manieren bijdragen aan onze toekomst.

‘Alles wat we van olie maken, kan ook van bomen worden gemaakt. Grote delen van een boom kun je zelfs eten. Met de Noorse fijnspar kan de enige natuurlijke smaakvervanger voor vanille worden gemaakt,’ vertelt Moen.