de Noorse rendieren

...ze zijn de reden dat we hier zijn!

Rendieren speelden duizenden jaren geleden een grote rol bij de vestiging van mensen in Scandinavië, zelfs in de barre Arctische gebieden.

En ze zijn nog steeds een belangrijk onderdeel van het dagelijks leven voor velen, vooral voor de Sami.

Van oorsprong werd er op rendieren gejaagd, maar na verloop van tijd begonnen mensen rendieren te houden, vooral in Noord-Noorwegen. 

Dit is de manier waarop meer dan 3.000 Sami tegenwoordig de kost verdienen. Om rendierhouder te worden in Sami-gebieden, moet je Samische voorouders hebben.

De grote trek

De rendieren worden verplaatst tussen winter- en zomerweiden.

Als je zin hebt in een pittig avontuur, is het mogelijk om mee te gaan met de voorjaarstrek. In deze periode brengen Sami-houders hun rendieren naar de kust om te kalven en nieuwe graasgebieden te vinden.

8 seizoenen

De Sami-cultuur heeft maar liefst acht seizoenen in plaats van vier! Deze zijn nauw verbonden met het rendierhouden en de rendiertrek. 

Naast lente, zomer, herfst en winter hebben ze herfst-winter, lente-winter, lente-zomer en herfst-zomer.

Geniet van de historische rit

Voordat er dingen als sneeuwscooters bestonden, was rendiersleeën een belangrijke vorm van transport voor gebieden als het Finnmark-plateau.

De sleeën werden volgeladen met mensen en spullen, en de rendieren trokken ze door dikke sneeuw en zwaar terrein.

Tegenwoordig kun je voor de lol rendiersleeën proberen in regio's als Noord-Noorwegen en Trøndelag! Stel je eens voor hoe het moet zijn geweest om zonder moderne technologie over het Finnmark-plateau te reizen.

Gek op mos!

Ondanks hun formaat hebben rendieren een vrij eenvoudig dieet! Tijdens de winter graven ze onder de sneeuw en schuren ze bomen af naar rendiermos (korstmos).

In de zomer hebben ze meer uiteenlopende opties zoals kruiden, gras, struiken en verse scheuten. Rond de herfst kunnen ze ook paddenstoelen eten.

Ze kunnen echter een beetje stout zijn en in de noordelijke delen van Noorwegen snoepen aan de tuinplanten van mensen. 

Ze zijn ook niet verlegen als het draait om rondzwerven bij hoofwegen, dus zorg ervoor dat je voorzichtig rijdt in gebieden waarin je weet dat rendieren rondlopen.

Elk jaar een nieuw gewei

De mannetjes hebben een groter gewei dat groeit met een fluweelachtige coating, voordat deze wordt afgebroken en er een hard en scherp gewei overblijft, dat vaak wordt gebruikt in de strijd om de vrouwtjes. Na de paartijd verliezen ze het gewei.

Tijdens de wintermaanden hebben alleen vrouwtjes een gewei, dat ze gebruiken om mannetjes te verjagen nadat ze voedsel hebben opgegraven. 

Beide werpen hun gewei af, maar in verschillende periodes.

Maak kennis met het Noorse rendier

Er zijn hoop rendieractiviteiten waaraan je kunt deelnemen! De meeste rendieren vind je in Noord-Noorwegen, maar je kunt ook rendieren tegenkomen in Trøndelag en Oost-Noorwegen.

Meestal bestaan de activiteiten uit het voeren van rendieren, verhalen van Sami-families en een gezellige maaltijd bij het vuur in een traditionele Sami-tent, lavvo.

Onmisbaar in de Noorse keuken

De eerste bewoners in Noorwegen jaagden puur op rendiervlees om te overleven, maar door de geschiedenis heen is het een onmisbaar deel van de Noorse keuken geworden. Dit exotische vlees heeft een rijke, wildachtige en complexe smaak, omdat rendieren vrij rondlopen en op natuurlijke weiden grazen.

Volgens een onderzoek van de Universiteit van Tromsø kan rendiervlees een geweldige bron zijn van omega-3 en omega-6, die je ook in in vis aantreft. Het is ook heel mager vlees, net als kip.

Het kan op talloze manieren worden geserveerd, van gedroogd tot geroosterd. Probeer een hartig gerecht in een van de vele berghutten in het land, bij een lekker restaurant of wat dacht je ervan om zelf een recept te proberen?

We kunnen het traditionele Sami-gerecht bidus (afgebeeld), achterbout van rendiervlees, rendierstoofpot of rendierhaas aanbevelen. 

Het grootste deel van het dier wordt gebruikt, dus je kunt zelfs rendierlever, -tong of -hart proeven. Ze kunnen op verschillende manieren worden bereid, zoals gedroogd, gerookt of gebakken in de pan. 

Rendierduodji

Als het om rendieren gaat, gebruiken de Sami bijna het hele dier en niet alleen het vlees.

Traditionele Sami-handwerken, duodji, maken vaak gebruik van rendierhuiden, geweien en botten om kleding, schoenen en tal van andere ambachten/gereedschappen te maken.

Sami-trommels waren een onderdeel van de Sami-religie, voordat de kerstening van het Sami-volk plaatsvond. De trommels werden meestal gemaakt van hout, gewei of botten, met een membraan van rendierhuid versierd met symbolen.

De trommels maakten in de jaren '70 een opleving door en werden weer gebruikt in Samische theaterproducties, muziek, voor rituelen en om joik, de volksmuziek van de Sami, te begeleiden.

Beroemde rendieren

Zelfs als je nog nooit een rendier in het echt hebt gezien, is het pooldier wel algemeen bekend! Te beginnen met de geliefde kerstman en zijn 9 rendieren.

Zoals eerder gezegd hebben alleen vrouwelijke rendieren een gewei rond de kersttijd, dus Rudolf moet een meisje zijn!

Misschien heb je ook wel eens gehoord van Sven, de beste vriend (en rendier!) van Kristoff in de Frozen-films. Noorwegen was een grote inspiratiebron voor Frozen en het openingsliedje is eigenlijk Sami. 

Frode Fjellheim, een muzikant en componist met Samische roots, schreef het nummer “The Great Thaw (Vuelie Reprise)” met Christophe Beck!