DE NOORSE
KAASREVOLUTIE

En de winnaar is ... Tingvollost!

Bijna vanuit het niets werd Kraftkar van kleine producent Tingvollost de eerste Noorse kaas die in 2016 de World Cheese Awards won. Wie had gedacht dat een klein Scandinavisch land zo'n opmerkelijke kaas zou maken?

'Het antwoord bestaat uit drie delen: De veranderingen in de Noorse agrarische tradities, de veranderende Noorse smaak en, niet te vergeten, de fantastische natuurlijke ingrediënten,' zegt Bernt Bucher-Johannessen.

Hij is zowel schrijver als kaaskenner en werkt als algemeen beheerder bij HANEN, een Noorse organisatie die streekproducten, activiteiten in de natuur en lekker slapen in een rustige omgeving promoot. In zijn boek 'Osteglad', wat in de vrije vertaling 'kaasgeluk' betekent, nemen Bucher-Johannessen en zijn co-auteurs je mee op nationaal kaasavontuur.

'Rond het jaar 2000 mochten Noorse boeren volgens de wet meer producten maken dan alleen de melk die ze aan de nationale zuivelfabriek leverden, zoals kazen gemaakt van rauwe melk. Bijna een eeuw lang was dit bij ons niet gangbaar door de angst om niet gepasteuriseerde melk te gebruiken,' zegt Bucher-Johannessen.

'Mensen deden in Europa inspiratie op om lokale kaastradities nieuw leven in te blazen. Dit - in combinatie met de pioniersmentaliteit van Noorse boeren - was het begin van een ware kaasrevolutie,' legt hij uit.

De ene kaas is de andere niet

Maar waarom nu? Vóór deze verschuiving vonden de Noren kaas iets wat ze op hun boterham konden doen. Dat was ook te zien in de supermarkten waar alleen een redelijk saaie selectie kazen te koop was. Maar de nationale smaak veranderde naarmate de populariteit van de Centraal-Europese keuken toenam.

'De verschillende kenmerken qua smaak werden beschouwd als iets buitengewoons. De lokale productie van levensmiddelen kreeg eveneens een boost, en dat baande de weg voor lokale kaasmakerijen. Tegenwoordig behoren die tot de beste ter wereld.'

Van Finnmark in Noord-Noorwegen tot Rogaland in Fjord-Noorwegen: ruim 110 lokale kaasmakerijen maken zowel witte als bruine kazen in tal van vormen en maten. Sommigen leveren hun kazen door het hele land via supermarkten, en anderen hebben hun eigen lokale winkel of staan op regionale boerenmarkten.

'Stap je tegenwoordig een supermarkt binnen, dan liggen de zaken heel anders. In het koelschap vind je een ruime selectie Noorse kazen', zegt Bucher-Johannessen.

De grote doorbraak

Nadat de blauwe kaas Kraftkar in 2016 de World Cheese Award (WCA) won, kregen ze hier pas echt de smaak van Noorse kaas te pakken. Sindsdien hebben meerdere Noorse kaasmakerijen topprestaties geleverd op internationale wedstrijden. De kaas in Gouda-stijl Fanaost won de WCA in 2018, en datzelfde jaar won de bruine kaas van Stordalen Gardsbruk de zilveren medaille.

Je kunt in Noorwegen alle bekroonde kazen proeven - en nog heel veel meer! Sommigen zijn zacht en mild van smaak, en anderen brengen een ware smaaksensatie teweeg. Je kunt er zelfs een uitgebreid assortiment smeerkaas vinden.

De pure ingrediënten van Noorse bodem behoren tot de beste die er zijn. Via de regionale smaakvarianten kun je de verschillende delen van het land letterlijk op je tong proeven.

Volgens hem is kaas die met deze melk gemaakt is een must als je in Noorwegen bent.

'Deze melk heet 'stølsmelk' en is smaakvoller dan andere melksoorten. Het is dankzij het bètacaroteengehalte ook geler van kleur. Dat is de reden waarom Noorse kaas soms ook 'gele kaas' wordt genoemd', legt hij uit.

Bezoek een Noorse kaasboerderij

Om je favoriete kaas te ontdekken, ga je naar een lokale kaasmakerij, of een ysteri zoals we hier zeggen. Ga bijvoorbeeld langs bij Hol Ysteri in Hallingdal waar ze verschillende bekroonde kazen uit de regio verkopen. Andere ysteri met internationaal veelgeprezen kazen zijn Gangstad gårdsysteri en Tingvollost in Trøndelag. En niet te vergeten: ook Avdemsbue in Lesja is zeker een bezoekje waard. Hier heeft de aanbouw zelfs de vorm van een deel van een kaaswiel.

Noorwegen heeft ook een aantal kaasproducenten die gevestigd zijn in de stad, zoals Winther in Aker Brygge in Oslo en Stavanger Ysteri in de regio Stavanger.

Een aantal lokale boerderijen verwelkomen ook bezoekers zodat je kunt kennismaken met ons culinaire erfgoed op het gebied van kaas. Natuurlijk kom je er ook alles over te weten en kun je verschillende soorten kaas proeven. Een andere tip zijn leuke activiteiten op de boerderij en daar de dieren aaien en voeren. En ben je helemaal weg van de gezellige sfeer, dan kun je natuurlijk ook overnachten in een boerderij! Of neem in ieder geval iets lekkers mee uit een boerderijwinkel.

Als je in de zomer in Noorwegen bent, bekijk dan de verschillende bergboerderijen waar je vast een stukje van onze geliefde bruine kaas mag proeven.

Interessante tip: neem eens een kijkje op de interactieve kaart van Norsk Gardsost, want die laat je zien waar in Noorwegen de lokale kaasboerderijen en zuivelbedrijven te vinden zijn.

Wat kun je eigenlijk het beste drinken bij kaas?

De kaasrevolutie ging gepaard met de behoefte aan bijpassende dranken om de smaak helemaal perfect te krijgen. In Noorwegen kennen we diepgewortelde tradities op het gebied van de productie van ambachtelijk bier. Er blijven nieuwe microbrouwerijen opduiken die internationale onderscheidingen winnen. Toch is bier niet het enige wat lekker is bij kaas. De populaire Noorse cider is een prima alternatief.

'De zoetheid is essentieel, welke drank je ook kiest. Behalve Noors bier of cider is een glaasje witte wijn ook heel geschikt', aldus Bernt Bucher-Johannessen.

Maar hij heeft nog wel een waarschuwing:

'Als je blauwe kaas eet, drink dan niks dat veel zuur bevat zoals rode wijn, want dat kan je opbreken', merkt hij op.