Het traditionele Noorse gerecht smalahove, gestoomde schapenkop, zou zo maar één van onze raarste culinaire specialiteiten kunnen zijn. Ieder jaar in de herfst treft de familie Løne uit Voss voorbereidingen om smalahove te maken. En het is hard werken om alle 70.000 schapenkoppen op tijd te bereiden voor Kerstmis!
De koning onder de smalahove
'We begonnen 45 jaar geleden als klein bedrijf dat alleen aan vrienden en familie verkocht,' zegt Ivar Løne terwijl zijn gasten in de rij staan om bediend te worden in het pakhuis uit de 18e eeuw.
Smalahovetunet in Voss is een familiebedrijf dat het hele jaar door smalahove en pinnekjøtt verkoopt.
Een traditioneel gerecht met een lange geschiedenis
Smalahove is gezouten, gerookte en gestoomde schapenkop. Het wordt in zijn geheel opgediend en geserveerd met aardappelen en koolraappuree. En daar horen bier en aquavit ook bij. Als het perfect bereid is, kan elk deel van het hoofd gegeten worden, legt Ivar uit.
'Alleen de botten en wat restjes ter grootte van een luciferdoosje mogen op je bord blijven liggen,' zegt Løne lachend en voegt daaraan toe: 'Smalahove is al een lokale traditie sinds de eerste mensen zich hier in Voss vestigden.'
Smalahovetunet is de enige producent van smalahove in Noorwegen. Het begon allemaal toen Ivar destijds een aantal extra koppen bereidde voor zijn oom en het nieuws over zijn specialiteit de gemeenschap bereikte. Het jaar daarop kocht Ivar 50 schapenkoppen en bereidde die, en de rest is geschiedenis.
Tegenwoordig is het Ivars zoon Geir die elk najaar toezicht houdt op het produceren van 70.000 porties smalahove. Dat duurt van september tot december.
Het bereiden van smalahove was vroeger op alle lokale boerderijen een traditie.
'Smalahove is een traditioneel gerecht dat oorspronkelijk uit Voss en Hardanger komt. In de streek rondom het Sognefjord villen de locals de schapenkoppen voordat ze ze drogen, maar dat is hier niet de gewoonte,' zegt Geir.
Schapenkop eten is op veel plaatsen in Noorwegen een traditie. En die traditie is ontstaan uit de behoefte om het hele dier te benutten en niets verloren te laten gaan, een duurzame en belangrijke reden waarom we vandaag de dag nog steeds van deze delicatesse kunnen genieten.
Van eenvoudig thuis koken tot feestelijke maaltijd
In het verleden werd smalahove beschouwd als gerecht dat je eenvoudig thuis kon koken, en dat paste natuurlijk absoluut niet bij een feestelijke maaltijd. Toen werd het geserveerd met gefermenteerde melk, en niet met bier en aquavit zoals dat tegenwoordig gebruikelijk is.
De laatste zondag voor Kerstmis heette vroeger 'skoltesøndag', en 'skolt' betekent schedel in het plaatselijke dialect. Volgens Geir moesten tegen het einde van deze zondag alle schapenkoppen verorberd zijn. Maar Ivar veranderde deze traditie.
'Tegenwoordig is smalahoveeen ware delicatesse die alleen gegeten wordt bij speciale gelegenheden. En deze verandering qua traditie is te danken aan de bijdrage van mijn vader,' aldus Geir.
Een boeiende maaltijd
Door de jaren heen heeft de familie Løne zowel vaste gasten als reizigers van over de hele wereld voorzien van smalahove. Hoewel het best een uitdaging kan zijn om afgehakte schaapskop voorgeschoteld te krijgen, vinden de meeste mensen het lekker als ze het eenmaal proeven, zegt Ivar.
Al kan het best ongemakkelijk voelen als je vanaf je bord in de ogen gestaard wordt, geeft Geir toe.
'Veel mensen zijn eerst toch wel sceptisch, maar de meesten genieten er uiteindelijk van. En als mensen die de kop echt te onaangenaam vinden, dan bieden we aan om het als vleesgerecht te serveren. Dat helpt gewoonlijk wel.'
Geir ziet veel enthousiaste gezichten als hij het 300 jaar oude pakhuis binnenkomt met een bak vol smalahove. Als alle koppen opgediend zijn, geeft hij instructies over hoe je ze moet eten.
'Haal de pupillen en het kraakbeen eruit via het oor. De kaak is het meest malse deel', zegt hij.
Thomas Lorentzen is hier met zijn collega's om voor het eerst smalahove te proeven. 'De smaak van pinnekjøtt is echt geweldig, maar ik voel me niet prettig bij die starende kop.'
Maar er is maar één hap nodig om hem te overtuigen.
'Mmmm, dit is zalig! Het smaakt net als pinnekjøtt', zegt hij.
Schaap op de menukaart
Toch hoef je niet naar Voss om smalahove te eten. Tal van restaurants in Noorwegen serveren deze delicatesse.
En met schaap kun je veel meer bereiden dan alleen smalahove. In Noorwegen eten we meer lamsvlees dan schapenvlees, maar eigenlijk is het vlees hetzelfde. Schapenvlees smaakt iets meer naar wild en is wat vezeliger. Dat is perfect voor traditionele Noorse gerechten zoals fårikal, pinnekjøtt, fenalår,en stoofschotels, maar zowel entrecôte als ossenhaas van schapenvlees zijn ook niet te versmaden. Met schaap maak je zelfs de lekkerste gebraden bouten klaar.
Ga op culinaire ontdekkingsreis door Noorwegen met Vy express! Verblijf in één van de mooiste boerderijen van Noorwegen of neem je intrek in één van de meest kenmerkende accommodaties van het land.
Meer weten?
Van lokale lekkernijen tot vloeibare delicatessen – vind je eigen Noorse smaak.
Profiteer van topaanbiedingen
Bekijk onze selectie van vertrouwde bedrijven die er alles aan doen om je een goede reis te bezorgen.