De Noorse keuken

Typisch Noorse gerechten met inheemse producten zijn ongekend populair in dit enorm veelzijdige land met één van de langste kustlijnen ter wereld. Noorwegen staat bekend om haar ruige natuur, weidsheid en haar diepe fjorden met fris, zuiver water. Het is dan ook niet verwonderlijk dat vis van topkwaliteit vangen en bereiden altijd al een grote rol speelde in de Noorse cultuur. Voorheen was gedroogde kabeljauw het grootste exportproduct, maar tegenwoordig is dat verse zalm en Arctische kabeljauw. Lees meer over Noorse vis, schaap- en schelpdieren van topkwaliteit.

Veel van deze verse ingrediënten zijn in Noorwegen dagelijks in de keuken te vinden, en met zoveel lekkers ter beschikking is de nieuwe grote trend helemaal niet zo gek: typisch Noorse gerechten bereiden met een modern sausje. Ook hebben Noorse koffiebrouwers en barista's de nationale voorliefde voor koffie nieuw leven ingeblazen. Dat bewijzen de internationale onderscheidingen die op hun muren prijken!

Noors lamsvlees: om je vingers bij af te likken!

A flock of sheep grazing in the mountains in Fjord Norway

Sheep in Fjord Norway.
Photo: Dan Nygård/Flickr/CC BY 2.0

Noors lamsvlees is buitengewoon mals en sappig. Dat komt doordat de dieren in de uitgestrekte, ongerepte natuur kunnen grazen. Daar is aan zuiver, stromend water geen gebrek, en het eiwitrijk groen met verschillende kruiden geeft het vlees zijn unieke smaak.

Bovendien leveren lammeren en schapen een niet te onderschatten bijdrage aan het Noorse landschap. Door te grazen houden ze het groen in bedwang zodat de natuurlijke diversiteit behouden blijft.

Een belangrijk uitgangspunt bij het produceren van verantwoord vlees is dat na het slachten het hele dier gebruikt wordt. En laat de Noren nou veel delicatessen hebben die gemaakt worden van de wat specialere delen van lammeren en schapen.

Noorse Fenalår is tegenwoordig een geografisch beschermde naam voor lamsbout die een hele tijd in de pekel gelegen heeft. Daaraan ligt een oude Noorse traditie ten grondslag: schapen(achter)bouten in de berglucht te drogen hangen. Zo kon het vlees bewaard worden om het in de winter te eten.

Pinnekjøtt – ribben van lams- of schapenvlees gezouten in pekel of zeezout – is in Fjord-Noorwegen populair tijdens de Kerst.

Met een beetje geluk (en wat lef) krijg je de kans om schapenkop te proeven. Dit gerecht heet in het Noors 'smalahove' en is in sommige delen van het land een ware delicatesse.

Noorse culinaire cadeautjes

Waarom neem je niet wat van die typische smaken mee naar huis? Zo kun je het vakantiegevoel nog even vasthouden.

'Røkelaks' (gerookte zalm)
Neem je een hele vis of ga je voor apart verpakt en voorgesneden? Vergeet ook de speciale mosterdsaus niet die bij de gerookte zalm hoort.

'Ørret' (forel)
Deze vissoort smaakt iets zoeter dan zalm. Ben je echt een held, proef dan de deels gegiste forel eens.

'Brunost' (bruine kaas)
Neem een stukje van deze zoete, bruine geitenkaas mee en haal de Noorse sfeer in huis. Hierbij hoort natuurlijk ook de Noorse kaasschaaf: een mooi stuk gereedschap dat in de meeste keukens te vinden is.

Zeewierzout
Zelfs de alledaagse smaak van zout kan omgetoverd worden tot een heel interessant en gezond iets als het uit zeewier gewonnen wordt.

'Sild' (haring)
Haring is tegenwoordig in steeds meer varianten verkrijgbaar, bijvoorbeeld met tal van marinades en smaken.

'Flatbrød'
Dit gedroogd, knapperig ongezuurd brood wordt vrijwel alleen nog industrieel gemaakt en is meestal apart verpakt. Heerlijk bij soep of stoofschotels, maar ook belegd met gezouten vlees en zure room is het niet te versmaden.

'Lefse'
Lefse is een typisch Noors zacht, plat brood gemaakt van meel, aardappelen, melk en boter. Het wordt op traditionele wijze gebakken.

Koffie
De Noorse koffiebrouwers scoren hoge ogen op internationale koffiekampioenschappen en behoren tot de beste ter wereld.

Wafelmix en wafelijzers
Wil je echt weten wat het Noorse kos is, proef dan een wafel.

Huisgemaakte jam (syltetøy)
Geniet thuis nog even na met jam uit het land van de ongerepte natuur.

Valdresflye.
Photo: Tina Stafrén

Een tikkeltje wild: vier vleessoorten die je geproefd moet hebben

De herfst staat in Noorwegen voor het jachtseizoen. Er wordt dan ook zowel wild geserveerd in restaurants als gewoon bij de Noren thuis. Deze vier Noorse specialiteiten moet je geproefd hebben.

1. ELAND. Elandvlees is een ware delicatesse als het op de juiste manier klaargemaakt is. De smaak wordt dikwijls vergeleken met die van hertenvlees.

2. RENDIER. In het hoge noorden leven ruim 250.000 rendieren. De inheemse Sami-bevolking staat vooral bekend om het hoeden van kuddes rendieren. Het vlees is mager en smaakt verrukkelijk.

3. HERT. In de Noorse bossen leven tegenwoordig meer herten dan elanden. Hertenvlees wordt vaak geserveerd als biefstuk, maar het vlees kan ook gerookt, gedroogd of gezouten worden.

4. KORHOENDER. Voor Noorse jagers zijn korhoenders gewilde vogels. De borst van jonge korhoenders is mals en heeft een milde wildsmaak. De poten en overige delen van deze vogel hebben een intensere smaak.

Kaas: da's pas kaasje!

Een bekende Noorse uitvinding is de 'ostehøvel', ofwel kaasschaaf. Wetenswaardigheidje: het werd in de 20-er jaren uitgevonden door Thor Bjørklund.

De beroemdste kaas van Noorwegen is van oudsher 'brunost', ofwel bruine kaas. Het is gekaramelliseerde weikaas met een zoete smaak. Noren beleggen er vaak hun lekkere brood of typisch Noorse wafels mee - te vinden bij de gemoedelijke houten blokhutten in de buurt van populaire langlaufpistes of op drukbezochte bergtoppen. Niet iedereen is er even weg van, maar een keer proeven kan zeker geen kwaad.

De afgelopen jaren hebben Noorse kaasmakerijen hun productassortiment behoorlijk uitgebreid. Zo maken ze niet alleen camembert, blauwe kaas, geitenkaas en brie, maar ook traditionele producten zoals 'gamalost' en 'pultost'. Ook hier geldt dat het frisse Noorse klimaat en de schone natuur de perfecte ingrediënten zijn voor geiten- en koeienmelk van de beste kwaliteit. Tegenwoordig zijn er ruim 150 kleinschalige kaasmakerijen. Ze liggen door heel het land verspreid - van Zuid-Noorwegen tot Finnmark in het noorden. Sommige worden gerund door jonge en ambitieuze kaasmakers die graag experimenteren met technieken, kruiden en rijping.

Kraftkar, Tingvoll.
Photo: Per Kvalvik / HANEN

Noorse maaltijden tijdens de Kerst

De Noren nemen hun kersttradities serieus. Niettemin kennen alle feestmaaltijden hun eigen lokale varianten. We zetten een paar van de bekendste gerechten rond Kerstfeest voor je op een rijtje:

Ribbe
Geroosterde varkensbuik, meestal geserveerd met zuurkool en gekookte aardappelen, kerstworstjes, gehaktballen en jus. Dit gerecht wordt gegeten door zes op de tien gezinnen, vooral in Trøndelag en Oost-Noorwegen.

Pinnekjøtt
Gezouten en gedroogde, soms gerookte, lamsribben. De lamsribben werden van oudsher gestoomd boven berkentakken, vandaar de naam Pinnekjøtt (Noors voor "plakkerig vlees"). Dit gerecht is de tweede keus van veel Noren voor kerstavond. Het wordt vooral gegeten aan de westkust.

Lutefisk
Stokvis die in water en loog heeft gelegen (een ouderwetse manier om de vissen te bewaren) en daarna is gebakken in de oven. Het gerecht wordt vaak gegeten met aardappels, ham, zachte erwten en mosterd.

Multekrem
Een toetje van bergbraambessen en geklopte room.

Småkaker
De traditie schrijft voor dat er zeven verschillende soorten kerstbiscuits en/of -koekjes op tafel moeten staan tijdens de Kerst. Bovendien moeten die alle zeven thuis zijn gebakken. Een van de populairste koekjes is de pepperkake, beter bekend als peperkoek.

Aquavit
Dit is Noorwegens nationale drank. De op aardappelen gebaseerde drank is op smaak gebracht met kruiden, zoals komijn, anijs, dille, venkel en koriander. Geen kerstgerecht kan zonder deze wijn.

Gløgg
De visie van de Noren op glühwein. Gløgg is, in tegenstelling tot glühwein, geen kruidenmengsel, maar een stroperig mengsel met gedroogde amandelen en rozijnen.