LEFSE

'Er zijn heel veel verschillende soorten lefse - van zoet tot hartig, en allemaal even lekker', zegt Gry Nordvik Karlsen. Zij is co-auteur van een Noors kookboek vol traditionele recepten voor platte deegwaren zoals lefse.

Karlsen en haar zus Ane Nordvik Hasselberg besloten traditionele recepten in boekvorm te bundelen omdat die niet gemakkelijk te vinden zijn.

'Niemand pronkt met zijn of haar eigen lefse-baksels op YouTube of schrijft een blog over hoe je die moet bakken. Elk fjordendorp en iedere kleine stad in Noorwegen heeft zo z'n eigen lefse-tradities', legt Hasselberg uit. En natuurlijk worden er tal van geheime familierecepten van generatie op generatie doorgegeven.

'Veel mensen hebben hun eigen familierecepten, maar niet iedereen deelt die graag. We wilden niet dat deze baktradities zouden verdwijnen en vonden dat iedereen de kans moet krijgen om te leren hoe je plat brood zoals lefse maakt', voegt Karlsen toe.

De zussen hebben passie voor Noorse baktradities en vertellen dat lefse altijd al een speciaal plekje op tafel heeft gehad.

Eeuwenoude baktradities

'Lefse is geïnspireerd op wat wij flatbrød (plat brood) noemen. Dat is een superdunne cracker die je vaak bij de soep eet en waar je lekker beleg op kunt doen zoals gezouten vleeswaren of de zonderlinge Noorse culinaire traditie rakfisk (gegiste forel)', aldus Karlsen.

Voor flatbrød heb je niet veel ingrediënten nodig. De traditie dateert uit de tijd van de Vikingen. Hun brauðiskr (een soort broodplaat) en flatbrød werden gemaakt van water, volkorenmeel en een snufje zout.

Lefse is een zachte versie van flatbrød en bevatten vaak een paar extra ingrediënten zoals melk en boter. Daar doen we dan wat lekkers op en maken er een rolletje van - net als een tortilla.

'In mijn jeugd werd lefse beschouwd als een ware traktatie. Het was wel veel werk om te maken, dus deden we dat alleen met de feestdagen of voor speciale gelegenheden'.

De magie zit 'm in de perfecte combinatie van deeg en beleg.

Lefse is gemaakt van veelzijdig deeg, maar zoals Karlsen al aangaf: het duurt wel even om te maken.

Gelukkig kun je in zowat iedere supermarkt potetlefser kopen (dat zijn lefser die van aardappel zijn gemaakt). Die zijn perfect voor bij de lunch, als wrap en als tapa. Je kunt er ook een knakworstje in doen - dan heb je een hot dog, maar dan toch een beetje anders. Wij noemen dat gewoon pølse og lompe (een hot dog met lompe, dat is een kleine aardappellefse).

Sommige winkels verkopen ook lefser met suiker en kaneel, maar Karlsen raadt je aan om boerderijwinkels en bakkerijen te zoeken die lefse als specialiteit verkopen.

'Niets is lekkerder dan een zelfgemaakte lefse. Het is de eerste lekkernij die op Kerstmarkten uitverkocht is, en het wordt ook altijd geserveerd op verjaardagen en andere feestjes', zegt Karlsen.

Het duurt even, maar dan heb je ook wat

De enthousiaste foodie legt uit dat mensen vaak in groepsverband lefser maken, waarbij ze de taken onderling verdelen omdat het best veel werk is.

'Of je nou jong of oud bent, er is altijd wel iets wat je kunt doen om te helpen. Een aantal mensen bereiden het deeg, en anderen zijn met de deegroller aan de gang om het deeg uit te rollen. Weer anderen bakken de lefse op een grote bakplaat en doen er suiker en kaneel op of snijden de grote lefse in kleinere stukjes.'

Zo wordt de traditie niet alleen doorgegeven aan de jongere generatie maar is samen bakken ook een leuk en sociaal gebeuren. Lefser worden eigenlijk altijd met liefde gemaakt.

Van avondeten tot toetje

Hoe de lefse gemaakt is en waar het mee belegd is, is per regio verschillend. De lefser die we bij ons avondeten en bijvoorbeeld als tapa eten zijn minder zoet dan die voor het toetje of als tussendoortje.

'Ik kom uit Salten in Noord-Noorwegen, en møsbrømlefse was vroeger thuis mijn favoriete avondeten. Het is de lekkerste lefse die er is', aldus Karlsen.

Møsbrømlefse is een lefse met møsbrømerop - een smeerbare bruine kaas. Karlsen legt ook even uit wat een kjøttlefse is: een lefse die lijkt op een taco waar je vlees op doet en dan de lefse even opwarmt.

In Fjord-Noorwegen is de Vestlandslefse (lefse uit West-Noorwegen) erg populair. Dat is een zoete variant met suiker en kaneel.

'Die lijkt erg op de tjukklefse (dikke lefse), die ook zoet van smaak is', legt Karlsen uit.

Een andere populaire lekkernij is de krinalefse. Deze lefse komt oorspronkelijk uit Nordland in Noord-Noorwegen, heeft een mooi patroon en is iets bewerkelijker om te maken. Vroeger was dat patroon het kenmerk van de boerderij waar de lefse werd gemaakt.

Passie voor platte deegwaren

Lefse is één van de talloze platte deegwaren die je in Noorwegen tegenkomt.

Hier is een overtocht met de veerboot zonder een svele te kopen echt ondenkbaar. Sveler zijn de Noorse versie van Amerikaanse pannenkoeken. Ze worden gegeten als tussendoortje, meestal met boter en jam, suiker of bruine kaas erop en een lekkere kop koffie erbij.

'De inwoners van de regio Trøndelag staan bekend om hun pjalt, vooral in Røros', legt Karlsen uit.

Pjalt is een zachte, ronde variant die vaak gegeten wordt met boter en een heerlijke Noorse kaassoort. De traditionele streek rondom Røros staat bekend om haar lokale specialiteiten zoals zuivelproducten en rendiervlees, en de inwoners hebben allemaal hun eigen versie van pjalt. Hier wordt lefse ook regelmatig lemse genoemd.

De Noorse baktradities omvatten ook een allerlei soorten broodjes - of boller - en natuurlijk brood, onze absolute favoriet.

Maak snel een lekkere lefse in je eigen keuken

Kun je niet wachten totdat je zelf in Noorwegen bent om een lefse te proeven? Dan hebben we goed nieuws, want dat hoeft ook niet. Het smaakt misschien niet helemaal hetzelfde als 'the real deal', toch is het de moeite waard om zelf een lekkere lefse in je eigen keuken te maken.

Lefserull (lefserol)

Perfect als tapa!
Recept voor 4 porties

Dit heb je nodig:
5 grote, zachte lefser of lomper
125 g roomkaas (of 'Snøfrisk', een romige Noorse geitenkaas)
100 g gerookte zalm (of plakjes ham)
Rucolasla

Bereidingswijze:
Smeer de roomkaas uit
Leg daar dunne plakjes gerookte zalm en rucola op
Rol het op en snijd de rol in hapklare plakjes.

Een lekkernij met suiker en kaneel

Zalig voor bij de koffie!
Recept voor één portie

Dit heb je nodig:
1 grote, zachte lefser of lomper
1 eetlepel zachte boter
1 eetlepel suiker
1 eetlepel gemalen kaneel

Bereidingswijze:
Smeer de zachte boter uit
Bestrooi het met suiker en kaneel
Vouw het dubbel of rol het op.